"Η θεραπεία της τρέλας", του Ιερώνυμου Μπος

Hieronymus Bosch, "Η θεραπεία της τρέλας"
("Η εκτομή του λίθου της τρέλας"). Λεπτομέρεια.

     "Η θεραπεία της τρέλας" ή "Η εκτομή του λίθου της τρέλας" είναι ένας μικρός διαστάσεων πίνακας (48,5cm*34,5cm) που φιλοτέχνησε γύρω στο 1480 (ή το 1500) ο Ιερώνυμος Μπος και βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Πράντο της Μαδρίτης.

    Στο κέντρο τού πίνακα παριστάνονται τέσσερα πρόσωπα με φόντο ένα τοπίο εξοχής· στο βάθος μόλις που διακρίνεται το καμπαναριό μιας εκκλησίας. Ένας άνδρας κάθεται σε μια πολυθρόνα ακινητοποιημένος με ένα χοντρό κομμάτι ύφασμα. Πίσω του ένας άλλος ντυμένος με πιο πολυτελή ρούχα τού αφαιρεί από το κρανίο με ένα εγχειρίδιο κάποιο πράγμα που μοιάζει με τουλίπα. Μια άλλη τουλίπα βρίσκεται ήδη αφημένη λίγο πιο πέρα σε ένα μαρμάρινο στρογγυλό τραπέζι. Το ύφος τού "χειρουργού" φαίνεται ήρεμο και σοβαρό, μόνο που στο κεφάλι αντί για καπέλο "φορά" ένα μεγάλο χωνί, σύμβολο της τρέλας στην εικονογραφία της Δύσης. Όπως λέει ο Μισέλ Φουκώ, ο Μπος παρουσιάζει στον πίνακά του τον γιατρό πιο τρελό και από τον ασθενή του.[1] Ένας καλόγερος και μια γυναίκα, μάλλον καλόγρια και η ίδια, συμμετέχουν στη σκηνή. Ο καλόγερος φαίνεται κάτι να λέει στον χειρουργημένο, παραινέσεις ή λόγια παρηγοριάς, ενώ η καλόγρια ακουμπισμένη χαλαρά στο τραπέζι παρακολουθεί με ύφος κουρασμένο και απόμακρο. Στο κεφάλι της ισορροπεί ένα ογκώδες βιβλίο.

"Η θεραπεία της τρέλας"
("Η εκτομή του λίθου της τρέλας)
Ιερώνυμος Μπος (1450-1516)
Μουσείο Πράντο (Museo del Prado)

    Η όλη εικόνα δημιουργεί μια εντύπωση παραδοξότητας και συνοδεύεται από λεζάντα στην οποία διαβάζουμε: "Δάσκαλε, αφαίρεσε το βότσαλο αμέσως. Το όνομά μου είναι Lubbert Das". To "Lubbert Das" ήταν όμως ένα όνομα που χρησιμοποιόταν μεταφορικά για να δηλώσει ένα άτομο αφελές και απαίδευτο. Κατά συνέπεια ο πίνακας του Μπος, μπορεί να ιδωθεί (ανάλογα αν κάποιος υποστηρίζει ή όχι ότι επεμβάσεις για την αφαίρεση του λίθου της τρέλας γινόταν πραγματικά) είτε ως ειρωνική αναπαράσταση μιας κομπογιαννίτικης θεραπείας της τρέλας είτε σαν αλληγορία που στηλιτεύει γενικά την άγνοια, την αφέλεια των ανθρώπων και τη ροπή τους προς τον ανορθολογισμό.

Χρήστος Μπελόπουλος   

* Για περισσότερα βλέπε: "Η εκτομή του λίθου της τρέλλας"

• • • • •

Μεταγενέστερες παραλλαγές του πίνακα

Έργο αποδιδόμενο  στον Μαρκέλλο Κόφερμανς (Marcellus Coffermans, 1520-1578) Ρεικσμουζέουμ (Αμστερνταμ)

Έργο ανώνυμου καλλιτέχνη (anonymous painter) Πινακοθήκη του Στράχοφ (Strahov Picture Gallery, Πράγα)

---

1. Μισέλ Φουκώ, Η ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή, σελ,45, εκδ. Καλέντης, 2006.

ΨυχοΑντιΜαχίες  

---