Η αντιψυχιατρική στην Ελλάδα

Η ανάρτηση αντικαταστάθηκε από την εμπλουτισμένη ανάρτηση:
Η αντιψυχιατρική στην Ελλάδα τα χρόνια της μεταπολίτευσης 

  Αντιψυχιατρική και ψυχιατρική μεταρρύθμιση

 Οι αντιψυχιατρικές ιδέες και εμπειρίες έγιναν ευρύτερα γνωστές στην Ελλάδα ιδιαίτερα μετά την πτώση της χουντικής δικτατορίας το 1974. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας μεταφράζονται και εκδίδονται σημαντικά βιβλία των Ρόναλντ Λαινγκ, Ντέιβιντ Κούπερ και Τόμας Σας.^[1] Το 1979 κυκλοφορεί το αντιψυχιατρικό περιοδικό "Η τρέλα" και το 1980 ιδρύεται η Κίνηση για τα Δικαιώματα των Ψυχασθενών (η οποία από το 1982 εκδίδει το δικό της έντυπο με τον δανεισμένο από μια ρήση του Φράνκο Μπαζάλια τίτλο "Η ελευθερία είναι θεραπευτική"). Άρθρα για την αντιψυχιατρική δημοσιεύονται επίσης συχνά σε αριστερά, αντιεξουσιαστικά και αντεργκράουντ περιοδικά και φυλλάδια, όπως το "Ιδεοδρόμιο" και ο "Ιανός" που το 1981 και 1982 αντίστοιχα αφιερώνουν από ένα τεύχος τους αποκλειστικά και μόνο στην αντιψυχιατρική.

"Η τρέλα" (1980)
Αντιψυχιατρικό περιοδικό

Γιατροί, ειδικευόμενοι ψυχίατροι, ψυχολόγοι και άλλοι εργαζόμενοι στα δημόσια ψυχιατρεία προβάλλουν το αίτημα του εκσυγχρονισμού των ψυχιατρικών ιδρυμάτων και της απο-ασυλοποίησης, επηρεασμένοι κυρίως από το ιταλικό παράδειγμα και τον Φράνκο Μπαζάλια. Η κατάσταση άλλωστε στα ελληνικά ψυχιατρεία της εποχής ήταν ανάλογη και σε ορισμένες περιπτώσεις -βλέπε "θεραπευτήριο" Λέρου- πολύ χειρότερη^[2] από την κατάσταση που επικρατούσε μερικά μόλις χρόνια νωρίτερα στα περισσότερα ψυχιατρικά ιδρύματα των Δυτικών χωρών. (Και που περιέγραψε πιστά και γλαφυρά, το 1961, ο κοινωνιολόγος Ἐρβινγκ Γκόφμαν στο κλασσικό και ιδιαίτερα σημαντικό για τα κινήματα της αντιψυχιατρικής και της απο-ιδρυματοποίησης βιβλίο του Άσυλα).^[3]

• • • • •

Προκήρυξη του 1984 για τα
δικαιώματα των ψυχασθενών

Από την εποχή της "εμφύτευσης" της^[4] στην ελληνική κοινωνία στα μέσα του 19ου αιώνα, η ψυχιατρική στην Ελλάδα ακολουθούσε πάντα τις εξελίξεις της δυτικής αστικής ψυχιατρικής με τις αναπόφευκτες βέβαια για μια εξαρτημένη πολιτισμικά και οικονομικά χώρα καθυστερήσεις και διαστρεβλώσεις (οφειλόμενες ως ένα βαθμό και στην αντίσταση των αγροτικών πληθυσμών της υπαίθρου ενάντια στον εκδυτικισμό της τρέλας).^[5]

Η από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 50 προσπάθεια εξανθρωπισμού των ψυχιατρικών ιδρυμάτων στη Δύση (που επιταχύνθηκε από την ανακάλυψη των πρώτων αντιψυχωτικών φαρμάκων) είχε στην Ελλάδα ως άμεση παράπλευρη συνέπεια την αναχρονιστική ίδρυση της "αποικίας ψυχοπαθών Λέρου",  ενός ξεπερασμένου και απόλυτα ολοκληρωτικού ψυχιατρικού θεσμού. Η "Λέρος", μετά την πτώση της χούντας, θα γίνει το σύμβολο της "καθυστέρησης" της ελληνικής ψυχιατρικής, θα κεντρίσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και του διεθνούς τύπου, θα γίνει το πεδίο δράσης πολλών επίδοξων εκσυγχρονιστών…

• • • • •

"Η ελευθερία είναι θεραπευτική"
Περιοδική έκδοση της
Κίνησης για τα
δικαιώματα των ψυχασθενών

Από το 1985 και μετά, οι περισσότεροι από τους οπαδούς της ριζοσπαστικής ψυχιατρικής (ή και της αντιψυχιατρικής) θα ενταχθούν στο κρατικό και χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (και τις φαρμακευτικές εταιρείες) μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, επηρεάζοντας ελάχιστα -ή τουλάχιστον πολύ λιγότερο απ΄ όσο θα προσδοκούσαν- την κατεύθυνσή του. Έτσι κι αλλιώς, για τους περισσότερους ανθρώπους η ψυχική ασθένεια (η τρέλα) έχει γίνει πλέον "μια ασθένεια όπως όλες οι άλλες" και η συνταγογράφηση ψυχοφαρμάκων η πιο άμεση και βολική κίνηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ψυχιάτρων.

Ο πιο γνωστός και συνεπής οπαδός της ριζοσπαστικής αντιψυχιατρικής στην Ελλάδα θα παραμείνει ο Κλεάνθης Γρίβας.

 Χρήστος Αμπελάς / ΨυχοΑντιΜαχίες

(Σχετική ανάρτηση: "Σύντομη ιστορία του αντιψυχιατρικού κινήματος")

---

Σημειώσεις

1. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
•  Ronald Laing, Ο διχασμένος εαυτός, εκδ. Καστανιώτη, 1975.
•  Ronald Laing Ο εαυτός και οι άλλοι, εκδ. Καστανιώτη, 1975.
•  Ronald Laing, Η πολιτική της οικογένειας, εκδ. Καστανιώτη, 1975.
•  Ronald Laing - Aaron Esterson, Η ψυχική ισορροπία, η τρέλα και η οικογένεια, εκδ, Ράππα, 1975.
•  David Cooper, Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική, εκδ. Ράππα, 1975.
•  David Cooper, Ο θάνατος της οικογένειας, εκδ. Καστανιώτη, 1976 .
•  Thomas Szasz, Ο μύθος της ψυχικής αρρώστιας, εκδ. Κασόλου, 1976.
•  Ronald Laing, Κόμποι, εκδ. Άκμων, 1977..

2. Christos Belopoulos, Histoire et situation actuelle de la psychiatrie en Grèce [Η ιστορία και η παρούσα κατάσταση της ψυχιατρικής στην Ελλάδα], Paris, 1977.

3. Erving Goffman, Asylums Essays on the Social Situation of Mental Patients and Other Inmates, 1961. ( Ελλ. μτφ: Άσυλα. Δοκίμια για την κοινωνική κατάσταση των ασθενών του ψυχιατρείου και άλλων τροφίμων, εκδόσεις Ευρύαλος, 1994.)

4. Christos Belopoulos, L'implantation de la psychiatrie en Grèce [Η εμφύτευση της ψυχιατρικής στην Ελλάδα], Paris, 1978.

5. Christos Belopoulos, Les démoniaques et le thaumaturge Saint-Gerassimos [Οι δαιμονισμένοι και ο θαυματουργός Άγιος Γεράσιμος], Paris, 1978.

ΨυχοΑντιΜαχίες   

---