 |
| "Wain's Kaleidoscope cats" Μια σειρά έργων του Louis Wain που κατασκεύασε ο ψυχίατρος Walter Maclay, ταξινομημένων υποτίθεται κατά χρονολογική σειρά ώστε να δείχνουν, όπως ο ίδιος πίστευε, τη σταδιακή ψυχική αποδιοργάνωση του καλλιτέχνη |
Ο Βρετανός ζωγράφος Λούι Γουέιν (Louis Wain, 1860-1939) υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής προς το τέλος της βικτωριανής εποχής και στις αρχές του 20ου αιώνα εξαιτίας των σκίτσων και των ζωγραφιών του που απεικόνιζαν ανθρωπόμορφες γάτες και γατάκια με μεγάλα μάτια και τρυφερές εκφράσεις. Πολλές από τις συνθέσεις του παρωδούσαν ή σατίριζαν συνειδητά τα κοινωνικά και πολιτικά ήθη της εποχής του.
Όμως, από μια χρονική στιγμή και μετά το στυλ της ζωγραφικής του άρχισε να αλλάζει: Τα χρώματα έγιναν περισσότερο έντονα, πολύχρωμα λουλούδια και πολύπλοκα αφηρημένα μοτίβα έκαναν την εμφάνισή τους, οι μορφές μεταλλάχθηκαν, αλλοιώθηκαν και απέκτησαν, θα λέγαμε, μια απόκοσμη "ψυχεδελική" -κάποιες φορές τρομακτική- ομορφιά.
• • • • •
Ο Λούι Γουέιν γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1860, γόνος ενός εμπόρου υφασμάτων και μιας Γαλλίδας νοικοκυράς. Στα είκοσι του χρόνια, όταν ο πατέρας του πέθανε ξαφνικά, αναγκάστηκε να εργαστεί για να μπορέσει να στηρίξει οικονομικά τη χήρα μητέρα του και τις πέντε μικρότερες αδελφές του. Παρακολουθούσε παράλληλα μαθήματα σε σχολή καλών τεχνών (West London School of Art), στην οποία και δίδαξε για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα πριν αποφασίσει τελικά να εργαστεί αποκλειστικά ως ελεύθερος καλλιτέχνης.
 |
| "Γατοεφιάλτης" |
Μετά το θάνατο της γυναίκας του το 1886, δημοσίευσε σε λαϊκό περιοδικό την πρώτη σειρά των ζωγραφιών του με τίτλο "Τα Χριστούγεννα των μικρών γατιών". Τα έργα του αμέσως άρεσαν στον κόσμο, έγιναν ευχετήριες κάρτες και ημερολόγια, δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά, και επιλέχτηκαν για να εικονογραφήσουν 200 και πλέον παιδικά βιβλία.[1] Παραχώρησε επίσης πολλά έργα του προκειμένου να ενισχυθούν οικονομικά φιλοζωικές εταιρείες στις οποίες υπήρξε μέλος, καθώς και οργανώσεις που αγωνίζονταν ήδη από την εποχή εκείνη ενάντια στην απαράδεκτη πρακτική της ζωοτομίας και στα "επιστημονικά" πειράματα με ζωντανά ζώα.
Το 1907 πέθανε η μητέρα του με την οποία ο Γουέιν συνέχιζε να συγκατοικεί, όπως και οι τέσσερες ανύπαντρες αδελφές του. (Η πέμπτη, η μικρότερη είχε παρουσιάσει πρόωρα ψυχικές διαταραχές και είχε εγκλειστεί από το 1901 σε φενοκομείο.) Ο θάνατος της μητέρας του και τα οικονομικά προβλήματα που από το 1910 και μετά άρχισαν συνεχώς να τον βαραίνουν συνετέλεσαν στη σταδιακή ψυχική του κατάρρευση. Το 1924 οι αδελφές του, μη μπορώντας να ανεχθούν άλλο την ασταθή και ενίοτε ίσως βίαιη συμπεριφορά του, ζήτησαν την εισαγωγή του στο ψυχιατρείο. Ο Γουέιν διαγνώστηκε ως σχιζοφρενής και εγκλείστηκε αρχικά σε ένα υποβαθμισμένο άσυλο, σε ένα "άσυλο για φτωχούς". Ένα χρόνο αργότερα με παρέμβαση πολλών προσωπικοτήτων των γραμμάτων και της τέχνης, όπως ο μυθιστοριογράφος Χέρμπερτ Τζωρτζ Γουέλς (H.G. Wells), και τη μεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού της χώρας μεταφέρθηκε στο Bethlem Royal Hospital (στο περίφημο "Μπέτλαμ") και αργότερα στο ψυχιατρείο του Napsbury (Νάπσμπερυ), ο ευρύχωρος κήπος του οποίου -προς μεγάλη ευχαρίστηση του Γουέιν- φιλοξενούσε μια μεγάλη αποικία γατιών!
 |
 |
 |
Σε πολλά βιβλία ψυχολογίας και ψυχοπαθολογίας δημοσιεύεται ακόμη και σήμερα μια σειρά έργων τού Γουέιν (αυτήν που παραθέτουμε στην αρχή της σελίδας μας), ταξινομημένων υποτίθεται χρονολογικά, ως απόδειξη της σταδιακής ψυχικής του κατάρρευσής. Στα βιβλία αυτά η μετάλλαξη της ζωγραφικής του προς ένα περισσότερο αφηρημένο στυλ (μερικά έργα του θυμίζουν ινδονησιακές μάσκες) δεν γίνεται αντιληπτή ως καλλιτεχνικός πειραματισμός, αλλά χρησιμοποιείται μόνο ως παράδειγμα τού πως η τρέλλα (η σχιζοφρένεια) παραμορφώνει την αντίληψη της πραγματικότητας και την δημιουργική ικανότητα.
Η επίμαχη σειρά ("Το καλειδοσκόπιο των γάτων") δημιουργήθηκε προς το τέλος της δεκαετίας του 1930 από τον ασυλιακό ψυχίατρο Walter Maclay (Γουόλτερ Μακλέι), ο οποίος υποστήριζε ότι η σχιζοφρένεια οδηγεί αναπόφευκτα στην αποδιοργάνωση της αντίληψης και της δημιουργικής έκφρασης, και κατέταξε τις ζωγραφιές του Γουέιν με τρόπο που να αποδεικνύουν -όπως πίστευε- τη θεωρία του αυτή. Σήμερα γνωρίζουμε ότι όλα τα παραπάνω είναι αυθαίρετες κατασκευές: Ο Γουέιν δεν χρονολογούσε ποτέ τα έργα του και επιπλέον, όπως σημειώνει ο βιογράφος του Ρόντνι Ντέιλ (Rodney Dale), παράλληλα με τις "ψυχεδελικές" ζωγραφιές του συνέχισε μέχρι και λίγο πριν τον θάνατό του να σχεδιάζει ή ζωγραφίζει και με το κλασικό του στυλ, αυτό που τον έκανε γνωστό και δημοφιλή από την αρχή της καλλιτεχνικής του σταδιοδρομίας.[2] [3]
Αναγνωρίζοντας τα παραπάνω ο Ιρλανδός καθηγητής ψυχιατρικής και ειδικός σε θέματα αυτισμού Μάικλ Φιτζέραλντ (Michael Fitzgerald) υποστήριξε δεκαετίες μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη (λες και -ακόμη και αν αποδεχτούμε ότι οι ψυχιατρικές διαγνώσεις δεν στερούνται γενικά εγκυρότητας- θα μπορούσε να θεωρηθεί έγκυρη οποιαδήποτε διάγνωση που δεν βασίζεται σε "ζωντανή" κλινική εξέταση) ότι αυτός, ο Γουέιν, στην πραγματικότητα δεν έπασχε από σχιζοφρένεια αλλά από το σύνδρομο Άσπεργκερ.[4]
Χρήστος Μπελόπουλος
 |
 |
|
Σημειώσεις
1. "Crazy cats and the tale of a tortured artist", Independent, 13 August 2000.2. Rodney Dale, Louis Wain - The Man Who Drew Cats, Michael O'Mara Books, 1991.
3. Άλλωστε, όπως δείχνει η ιστορία και πολλών καλλιτεχνών της "ακατέργαστης τέχνης", η ψυχωτική εμπειρία δεν φαίνεται να οδηγεί μοιραία στην έκπτωση ή αποδιοργάνωση των δημιουργικών ικανοτήτων. Αντιθέτως, σε πολλές περιπτώσεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι μάλλον τις πυροδοτεί: Séraphine de Senlis, Jaime Fernandes, Carlo Zinelli, Henriette Zéphir, Eugen Gabritschevsky, Marcel Storr, Aloïse Corbaz … για να αναφέρουμε ενδεικτικά και μόνο κάποια ονόματα.
4. Ο Μάικλ Φιτζέραλντ είναι αυτός που θεωρεί ότι σχεδόν όλοι οι μεγάλοι διανοητές του πλανήτη από τον Σωκράτη, τον Δαρβίνο και τον Αϊνστάιν μέχρι τον Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, τον Λούις Κάρολ, τον Ουίλιαμ Γέιτς και τον Άντι Ουόρχολ έπασχαν από σύνδρομο Άσπεργκερ ή κάποιας άλλης μορφής αυτισμό!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου