Αναδημοσίευση αποσπασμάτων από το βιβλίο "Η γραμματική της ζωής" (1974)[1] του Ντέιβιντ Κούπερ. [*] (Κεφ. 5: "Τί είναι η αντιψυχιατρική")
Όταν καθιέρωσα τον όρο αντιψυχιατρική σ' ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν από έξι χρόνια [1967] με τίτλο "Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική"[2] δεν πίστευα ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι -και στις δυο πλευρές του τείχους που χωρίζει τους τρελούς από τους θεραπευτές τους- θα περιπλέκονταν σ' αυτό το μυθοποιημένο και γεμάτο μυστικισμό δίκτυο που δημιουργήθηκε αργότερα γύρω από αυτήν την ολοφάνερα απλή σύνθετη λέξη. Ούτε μπορούσα να συνειδητοποιήσω ότι τόσο πολλοί επαγγελματίες θα τη χρησιμοποιήσουν σαν "σήμα" της ταυτότητάς τους. Υπάρχουν, ωστόσο, και αυτοί που αποδεσμεύτηκαν νωρίς και για ξεκάθαρους λόγους απ' αυτήν την απαίσια ετικέτα, απόφαση την οποία σέβομαι και τους ευγνωμονώ…[3] […]
Οι βασικές αρχές της αντιψυχιατρικής
Θα ήθελα τώρα να επισημάνω τα κύρια σημεία που χωρίζουν την αντιψυχιατρική από την κλινική (θεσμική) ψυχιατρική. […]
Οι επαγγελματίες ψυχίατροι σε πολλές χώρες (και κυρίως στις ΗΠΑ και στη Σοβιετική Ένωση[4]) συμμετέχουν σήμερα απροκάλυπτα σε μια κατευθυνόμενη από το Κράτος επιχείρηση αστυνόμευσης που αποσκοπεί στην καταστολή της ανθρώπινης διαφοράς, της πρωτοτυπίας και του οράματος· στην καταστολή των ανθρώπων που αρνούνται πεισματικά να γίνουν λιγότερο ανθρώπινοι με οποιοδήποτε τρόπο. Η κλινική ψυχιατρική εντάσσεται σε ένα ευρύτερο και εκτεταμένο σύστημα βίας και μεθόδων εξομάλυνσης που αρχίζουν με το πρωταρχικό όργανο μετάδοσης του κομφορμισμού που διαθέτει το αστικό κράτος, την οικογένεια, και συνεχίζονται σ' όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης μέχρι και τα πανεπιστήμια, με στόχο την παραγωγή κι ύστερα την αναπαραγωγή ενός ατέρμονου ιμάντα συναρμολόγησης ταυτόσημων εργαζόμενων υπάρξεων. […]
Η ψυχιατρική εγκατέλειψε τη θεραπευτική παράδοση της ιατρικής και έγινε όργανο του κρατικού συστήματος επιβολής του κομφορμισμού και του υποβιβασμού των ατόμων… Η ψυχιατρική διάγνωση, η πρόγνωση και η θεραπεία μετατρέπονται σε μικροπολιτική επιχείρηση απόδοσης ετικέτας και συστηματικής προσχεδιασμένης καταστροφής της αυτονομίας και της ιδιαιτερότητας των ατόμων. Η ψυχιατρική "θεραπεία" [στο πλαίσιο της συμβατικής ψυχιατρικής] θεωρείται αποτελεσματική όταν ο ετικεταρισμένος "ασθενής" μεταβάλλεται τελικά σε υπάκουο ρομπότ που γυροφέρνει άβουλο για πολλά χρόνια στις πίσω πτέρυγες του ψυχιατρικού ιδρύματος ή βολοδέρνει στην εξωτερική κοινωνία έχοντας απολέσει πλέον κάθε ανθρώπινη αίσθηση -σαν όλους τους άλλους μη-ανθρώπους που έχουν ανθρωποειδή εμφάνιση αλλά έχουν χάσει την ικανότητα να θυμούνται κάποιον προ πολλού ξεχασμένο κόσμο ονείρων, εικόνων και αυθόρμητης δράσης. Αντίστοιχα, ο αστός ψυχίατρος θεωρείται "επιτυχημένος" όταν το θύμα του (ο "ασθενής") υποβιβάζεται σε κείνη την εξαθλιωμένη, τη ρημαγμένη κατάσταση που βρίσκεται και ο ίδιος ο ψυχίατρος του.[5]
Αντιψυχιατρική είναι λοιπόν η προσπάθεια να αντιστραφούν οι κανόνες του ψυχιατρικού παιχνιδιού -μια ανατροπή που προαναγγέλλει την κατάργηση όλων των παρόμοιων εξουσιαστικών μηχανισμών.
Αντιδιαγνωστική προσέγγιση
Ας ασχοληθούμε για λίγο με το θέμα της "διάγνωσης" κι ας εξετάσουμε πως θα μπορούσε να είναι μια "αντι-διάγνωση" στο πλαίσιο της αντιψυχιατρικής. Γνώρισα κάποτε μια κοπέλα έγκλειστη σε ψυχιατρικό ίδρυμα που είχε χαρακτηριστεί "σχιζοφρενής" επειδή είχε την αίσθηση πως μεταβαλλόταν σε τεράστιο πράσινο φυτό, κάτι σαν αμπέλι, που κάθε μέρα μεγάλωνε προς τα πάνω τείνοντας προς τον ήλιο, πράγμα που εκδήλωνε με παράξενες, αργές, αγωνιώδεις κινήσεις του σώματός της: Άρχιζε με τις κινήσεις των ποδιών της, ύστερα χαμήλωνε το κορμί της και τέλος τέντωνε τα χέρια πάνω από το κεφάλι της "προς τον ήλιο". Η αντιδιάγνωση στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι η αντικειμενοποιητική ετικέτα που δίνει ο εξωτερικός παρατηρητής, αλλά -αντιθέτως- η αποδοχή της βασικής δήλωσης της κοπέλας ως προς το τι η ίδια νιώθει πως είναι σε συνδυασμό και με την παρατήρηση (την "εμπειρία") τού όμορφου χορού της από τον άλλο , τη "μαρτυρία" του άλλου [του παρατηρητή] για τον χορό της. (Η αναγκαιότητα για την ύπαρξη ενός αυτόπτη μάρτυρα-παρατηρητή αποτελεί μια από τις βαθύτερες ανθρώπινες ανάγκες και θα επανέλθω αργότερα σ' αυτό σε τούτο το βιβλίο.)Μόνο κάποιο εξαιρετικά μυθοποιημένο άτομο μπορεί να νιώθει την ανάγκη διάγνωσης, να νιώθει "ασφάλεια" όταν του αποδίδεται μια προσδιοριστική ετικέτα, μια και η διάγνωση σημαίνει ανυπαρξία πραγματικής μαρτυρίας· είναι ένας τρόπος αντικειμενοποίησης τού άλλου σε αντίθεση με την αλληλοϋποκειμενικότητα της μαρτυρίας. Ίσως βέβαια να είναι σημαντικό, στην προκειμένη περίπτωση, να αποσαφηνίσουμε την εμπειρία τής μεταμόρφωσης της σε φυτό και της περίεργης χορογραφίας της, αλλά μόνο στον βαθμό που κάτι τέτοιο δεν θα παραβίαζε την πραγματικότητα τής δικής της εμπειρίας για την οποία αυτό που χρειάζεται είναι μόνον ένας αυτόπτης μάρτυρας και όχι μια ερμηνεία. Και, φυσικά, σε καμιά απολύτως περίπτωση δεν θα πρέπει να καταφύγουμε στη χρήση ηρεμιστικών [νευροληπτικών] -αυτών των ολέθριων, των ισοπεδωτικών καταστροφέων του Πνεύματος..
Αμοιβαιότητα μεταξύ θεραπευτών και θεραπευομένων
Ένας άλλος τρόπος αντιστροφής των κανόνων του ψυχιατρικού παιχνιδιού είναι η άρνηση της μονοκατευθυνσιακής δόμησης των ρόλων (ψυχίατρος με ή ενάντια στον ασθενή) και η αντικατάστασή της με μια σχέση απόλυτης αμοιβαιότητας. Η αμοιβαιότητα είναι αδύνατη στο πλαίσιο της "νηπιοποιητικής" πατερναλιστικής δομής του ψυχιατρικού θεσμού και του ψυχιατρικού ιδρύματος, αλλά και στις περισσότερες ψυχοθεραπευτικές καταστάσεις όπου η δόμηση του όλου περιβάλλοντος αποκλείει επίσης κάθε αμοιβαιότητα. Αντίθετα, όταν οι θεραπευτές και οι θεραπευόμενοι ζουν ομαδικά σε κοινόβια δημιουργούνται άλλες δυνατότητες. Σε μια τέτοια ομάδα ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να είναι "οι επαγγελματίες" και άλλοι "οι ασθενείς" λόγω εξωτερικού προσδιορισμού, αλλά σε ορισμένες φάσεις αυτοί οι ρόλοι ενδέχεται να αντιστραφούν και ο "επαγγελματίας" μπορεί να έχει κάποια αποδιοργανωτική εμπειρία για την οποία χρειάζεται τη φροντίδα ενός "ασθενή". Αυτή η κατάργηση των ρόλων χάρη στην αντιστροφή και την αναντιστροφή μπορεί να λειτουργήσει σωστά μόνον όταν έχει ήδη επιτευχθεί ένας βαθμός ομοιόστασης, όταν η ομάδα έχει θεμελιώσει αρκετά σθεναρή αλληλεγγύη και τη δική της ιδιαίτερη παράδοση σαν "αντι-οικογένεια".Αρχή της "μη-επέμβασης"
Ωστόσο, το βασικότερο χαρακτηριστικό της αντιψυχιατρικής είναι η αναγνώριση της ανάγκης για προσεκτική περιποιητική μη-επέμβαση που αποσκοπεί μάλλον στο άνοιγμα παρά στο κλείσιμο της εμπειρίας. Προϋπόθεση για να γίνει κάτι τέτοιο εφικτό είναι η επιλογή των κατάλληλων "άλλων" ανθρώπων, δηλαδή ανθρώπων που να έχουν οι ίδιοι επαρκώς διερευνήσει τον δικό τους εσωτερικό κόσμο, την δική τους απόγνωση.Πολιτικοποίηση και συνειδητά πολιτικοποιημένες κοινωνικές δράσεις
Τέλος, η αντιψυχιατρική είναι πολιτική και ανατρεπτική από τη φύση της ως προς την κατασταλτική αστική κοινωνική τάξη πραγμάτων· όχι μόνον επειδή επικυρώνει ορισμένες συμπεριφορές που θεωρούνται εξαιρετικά αντικομφορμιστικές, αλλά και επειδή συνεπάγεται ριζική σεξουαλική απελευθέρωση…Οι συζητήσεις μου με πολλούς φοιτητές και νεαρούς επαγγελματίες σε πολλές χώρες μ' έκαναν να πιστεύω ότι τα υφιστάμενα ψυχιατρικά ιδρύματα θα αμφισβητηθούν ολοκληρωτικά τα επόμενα είκοσι χρόνια και δεν πρόκειται να αντικατασταθούν με θεσμοποιημένες μορφές αντιψυχιατρικής, πράγμα που είναι θεωρητικά αδύνατο μια και η αντιψυχιατρική από τη φύση της συνδέεται άμεσα με τη "διαρκή επανάσταση".[6] Όσοι εργάζονται σ' αυτό το πεδίο, τόσο ο τρελός-υγιής όσο και ο υγιής-τρελός, οφείλουν να είναι στρατευμένοι με το μάξιμουμ των δυνατοτήτων του στην επαναστατικοποίηση ολόκληρης της αστικής κοινωνίας...
Τα οδοφράγματα στήνονται, τώρα!
* * * * *
[…]Η βία της ψυχιατρικής
Όταν εργαζόμουν σαν ψυχίατρος σε διάφορα αγγλικά ιδρύματα ήμουν υποχρεωμένος να παρακολουθώ τις βαρετές συνεδριάσεις των ιατρικών και διοικητικών διευθύνσεων αυτών των ιδρυμάτων. Είχα πάντοτε μια αίσθηση απόλυτης εξωπραγματικότητας ως προς τα όσα έλεγαν και πίστευαν πως έκαναν αυτοί οι καλογυμνασμένοι αποτεφρωτές της ψυχής -πράγμα που δεν οφειλόταν από μέρους τους σε κανενός είδους κακοβουλία, παρά μόνο στην καθαρή εθελοτυφλία ενός "έντιμου" ["αποτελεσματικού"] επαγγελματισμού. Όταν καταφέρναμε να απομονώσουμε κάποιον απ' αυτούς και να συζητήσουμε ιδιαίτερα μαζί του, παρουσιαζόταν η ευκαιρία για κάποια αναγνώριση από μέρους τους ότι είναι κάτι περισσότερο από το επιδεικνυόμενο συλλογικό προσωπείο τους· αλλά η ευκαιρία αυτή χανόταν πάντοτε πολύ γρήγορα μέσα στον τρόμο που τους έπιανε όταν αντιμετώπιζαν τους εαυτούς τους μόνους μέσα στον κόσμο σαν αυτόνομα όντα χωρίς τον απόλυτα αφηρημένο θεσμικό σκελετό που υποστήριζε την προσωπική τους αδυναμία. Ορισμένοι απ' αυτούς συμπλήρωναν αυτό το είδος ανυπαρξίας (που, από τη φύση της, σαν προσποιητή ύπαρξη που καλύπτει το τίποτα, μπορεί να είναι έκδηλα καταστροφική) με την περαιτέρω θέσμιση της "ατομικής" ιδιωτικής άσκησης του επαγγέλματος...
Ύστερα από κάμποσο διάστημα ξέφυγα επιτέλους από αυτήν τη φοβερή, κουραστική και αξεπέραστα ξεμωραμένη ανυπαρξία επαφής και άρχισα να περνώ τον καιρό μου με τα "ψυχωτικά" θύματα των εσκεμμένων ενεργειών τους. Αυτοί οι τελευταίοι, μολονότι στραπατσαρισμένοι από την ψυχιατρική θεραπεία και παρόλη την προγραμματισμένη προοδευτική απώλεια ζωτικότητας που είχαν υποστεί, έδειχναν να επιβιώνουν με τρόπους που για μένα ήταν αναζωογονητικοί. Τους προτιμούσα πολύ περισσότερο από τον κωφαλαλισμό, την εθελοτυφλία και τον ευνουχισμό των περισσοτέρων επαγγελματιών δεσμοφυλάκων τους…
Στο ψυχιατρικό ίδρυμα οι φρουροί (δεσμοφύλακες) ασκούν τη βίαιη εξουσία τους ενάντια στους φρουρούμενους που έχουν διαγνωσθεί και ταξινομηθεί σαν "άτομα επικίνδυνα για τον εαυτό τους" ή "επικίνδυνα για τους άλλους. Η αποικιοκρατική για τον εγκέφαλο εξουσία ενισχύεται περισσότερο με τη θεραπεία που βασίζεται στη χρήση φαρμάκων-ναρκωτικών τα οποία αποσκοπούν στον υποβιβασμό της εμπειρίας και την παραγωγή της υπακοής, και τα οποία, όταν χρησιμοποιούνται μαζικά και αδιάκριτα, ενδέχεται να καταστρέψουν το σώμα και τον νου -όπως άλλωστε και το ηλεκτροσόκ, η ψυχοχειρουργική και η χειραγωγητική κατήχηση σε θεραπευτικές ομάδες και κοινότητες. Οι φρουροί-δεσμοφύλακες στο ψυχιατρείο έχουν συσσωρεύσει μέσα τους τον φόβο, τον φόβο της δικής τους τρέλας που δεν την αντιμετωπίζουν βιώνοντάς την αλλά ελέγχοντας την τρέλα των φρουρούμενων. Επιπλέον, κι αυτό είναι ακόμη πιο καταστροφικό, φθονούν την τρέλα των εγκλείστων στο βαθμό που αυτή υποδηλώνει κάποιο ρήγμα, μια αρχόμενη διαδικασία απελευθέρωσης που οι ίδιοι αρνούνται στο δικό τους εαυτό: Η φθονούμενη τρέλα του άλλου πρέπει οπωσδήποτε να εξαλειφθεί -αν δεν γίνει κάτι τέτοιο, ποιος ξέρει, μπορεί και να καταρρεύσει ολόκληρη η κοινωνία!
Υπάρχουν βέβαια άνθρωποι που εργάζονται σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα και οι οποίοι αγωνίζονται έντιμα να κατανοήσουν τη φύση της τρέλας και τη βιαιότητα των ψυχιατρικών θεσμών, αλλά όταν προσπαθούν να εφαρμόσουν στην πράξη αυτή την από μέρους τους κατανόηση, βρίσκονται γρήγορα στο χείλος του γκρεμού, στο στόχαστρο των τρομαγμένων μικρόπρεπων γραφειοκρατών και της ιατρικής αστυνομίας του εγκεφάλου. […]
Οι διαφορετικές μορφές της τρέλας
Θα ήθελα τώρα να μιλήσω για τις διαφορετικές μορφές τρέλας, για τους διαφορετικούς τρόπους της τρέλας. […]
Η τρέλα ως κοινωνικός στιγματισμός
Πρώτο υπάρχει η τρέλα σαν κοινωνικός στιγματισμός· η τρέλα που προκαλείται από κάποια σχεδιασμένη σειρά κοινωνικών πράξεων... Ένα σχετικό, συνηθισμένο παράδειγμα είναι η "παρανοιογένηση": Οι ομάδες που χαρακτηρίζονται από μη αυθεντική λειτουργία χρειάζονται κάποιο θύμα για να ενσαρκώσει τις αρνητικές πλευρές των συναισθημάτων τού καθενός, το οποίο στη συνέχεια μπορεί να απορριφθεί σαν "παρανοϊκό". Για παράδειγμα, κάποιος σε μια ομάδα εργασίας γίνεται αντικείμενο φθόνου από μέρους των συντρόφων του, επειδή ίσως έχει επίγνωση των βαθιών ελαττωμάτων στο κοινό τους πρόγραμμα. Το άτομο αυτό μετατρέπεται τότε σε θύμα με διάφορους ανεπαίσθητους ύπουλους τρόπους στο όνομα τού ενοποιητικού για την ομάδα προγράμματος -και ίσως να μισακούγονται και κάποιοι ψίθυροι, κάποια σχόλια κριτικά για τούτο το άτομο καθώς κάποιος άλλος φεύγει από το δωμάτιο (με την ελπίδα ότι θα προκληθούν "ακουστικές ψευδαισθήσεις"). Τελικά, το στοχοποιημένο άτομο χάνει σιγά-σιγά τη σιγουριά για τον εαυτό του, εξολοθρεύεται χαρακτηριζόμενο παρανοϊκό, και η ομάδα νιώθει δικαιωμένη και ευχαριστημένη με τον εαυτό της. Η πραγματική συνωμοσία αποκρύβεται αποτελεσματικά, και στη θέση της εμφανίζεται μια ψεύτικη συνωμοσία, η παρανοϊκή "ασθένεια". Πολλές μορφές οικογενειακής "σχιζογένεσης", που χρησιμοποιούν διπλούς δεσμούς (double bind),[7] λειτουργούν βέβαια με τον ίδιο τρόπο... Πρόκειται για την τρέλα μέσα σε εισαγωγικά: το άτομο που αποκαλείται τρελό δεν έχει στην πραγματικότητα εμπλακεί σ' ένα σημαντικό εσωτερικό "ταξίδι" -μολονότι ενδέχεται να προκύψει εκ των υστέρων κάποιο τέτοιο ταξίδι.Η τρέλα ως "εσωτερικό ταξίδι" αποδόμησης / αναδόμησης του εαυτού
Μια άλλη τρέλα είναι αυτή του εσωτερικού ταξιδιού με την οποία οι πραγματικοί άλλοι μπορεί να έχουν ελάχιστη σχέση, μολονότι ενδέχεται να υπάρχει κάποιο "σχιζογενές έναυσμα". Πρόκειται για ένα ταξίδι μέσα από την αποδόμηση της αλλοτριωμένης εμπειρίας προς την αναδόμηση της μη-αλλοτριωμένης εμπειρίας. Στην προκειμένη περίπτωση, το δύσκολο έργο του θεραπευτικού κοινοβίου δεν αφορά απλώς την εξάλειψη των σχιζογενών παραγόντων από τη ζωή του ατόμου -πράγμα που περιλαμβάνει και την ενασχόληση με την οικογένεια ή το δίκτυο των σημαντικών άλλων (γείτονες, συνάδελφοι, κ.λπ.). Το κύριο έργο του είναι να συμπαρασταθεί [να "συνοδεύσει" το άτομο που έχει ξεκινήσει το εσωτερικό του "ταξίδι"] με βάση την αρχή της μη-επέμβασης (την οποία αναφέρω αλλού σαν ταοϊστική αρχή του wu-wei)· πράγμα που σημαίνει να αφήνεται το παραφρονημένο άτομο να "υπάρχει", ενώ ταυτόχρονα οι υπόλοιποι τού είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμοι … [8] Σ' αυτήν ακριβώς την περίπτωση, η ψυχιατρική θεραπεία, με οποιαδήποτε από τις συνηθισμένες μορφές της, αποτελεί καταστροφική επέμβαση. Ως παραδείγματα τρέλας με την παραπάνω έννοια θα μπορούσαν να αναφερθούν ο Ζεράρ Ντε Νερβάλ, ο Αντονέν Αρτώ, ο Χαίλντερλιν... Μόνον που αυτοί δεν είχαν τότε την τύχη να έχουν "κάποιον μαζί τους"…Η τρέλα της "κανονικότητας"
Τρίτο υπάρχει η τρέλα σε μαζικό - κοινωνικό επίπεδο. Αυτή η τρίτη μορφή τρέλας, αντίθετα από τις άλλες δύο μορφές της, είναι σαφώς κακή και προτιμώ να την αναφέρω σαν παραφροσύνη -παραφροσύνη είναι η αποτυχημένη τρέλα του εκ-νοϊκού ("έξω από το νου του"), ολοκληρωτικά υποβεβλημένου Ομαλού Ανθρώπου. Οι φρικαλεότητες του ιμπεριαλισμού, του ρατσισμού, του σεξισμού, της οικοκτονίας και της εγκεφαλοκτονίας είναι τα παράφρονα δημιουργήματα των επίσημα ομαλών εγκεφάλων. Ο φανερός ή κρυφός πόλεμος μιας ιμπεριαλιστικής υπερδύναμης ενάντια σε μια χώρα του τρίτου κόσμου είναι ανάλογος[9] με την κατάσταση που επικρατεί σε μια οικογένεια, όπου αυτό που δεν μπορεί να ανεχθεί κυρίως η οικογένεια είναι η εκδήλωση αυτονομίας από μέρους ενός των μελών της, με αποτέλεσμα εκείνος που τολμά να διεκδικήσει το δικαίωμα στην αυτονομία να πρέπει πάση θυσία να αναπηρωθεί [να καταστεί ανάπηρος]… Το αυτόνομο ον πρέπει να καταστραφεί στο βαθμό που ο αυτόνομος ενσαρκώνει την ελευθερία και την υπεύθυνη αυτοδιάθεση που τόσο φοβάται και αποδοκιμάζει ο διώκτης του μέσα στη δική του κλίμακα δυνατοτήτων. (Η ίδια τρέλα χαρακτήριζε και το ναζιστικό κράτος όπου η άρχουσα ελίτ επεξεργάσθηκε ένα ψευδαισθησιακό σύστημα σύμφωνα με το οποίο πίστευαν ότι η γη ήταν γεμάτη με υπόγεια υπεράνθρωπα όντα που καθοδηγούσαν τη ναζιστική ελίτ χάρη σε παράξενες συμπαντικές επιρροές· οποιαδήποτε αλλομορφία μπορούσε να εκδηλωθεί έπρεπε να κατασταλεί: οι εβραίοι, οι γύφτοι, οι σλάβοι, οι ψυχασθενείς...)"Αντιψυχίατρος", τελικά, μπορεί να είναι πραγματικά μόνον εκείνος που αποφασίζει να αναλάβει το ρίσκο μιας προοδευτικής και ριζικής αλλαγής του τρόπου με τον οποίον ο ίδιος ζει.[10] Που είναι έτοιμος να εγκαταλείψει την ασφάλεια της ιδιοκτησίας (πέρα από το αναγκαίο μίνιμουμ), τα εκμεταλλευτικά χρηματικά παιχνίδια και τις στατικές άνετες σχέσεις που μοιάζουν με οικογενειακές [πατερναλιστικές], υιοθετώντας σχέσεις αλληλεγγύης και συντροφικότητας με όλους εκείνους που αντιτίθενται στην ασημαντοποίηση της εμπειρίας στην οποία αποσκοπεί τόσο η αστική εκπαίδευση όσο και ψυχιατρική. Πρέπει να είναι απόλυτα έτοιμος να εισχωρήσει στην ίδια του την τρέλα, ίσως ακόμη και μέχρι το σημείο της κοινωνικής αναπήρωσης, μια και αν δεν το κάνει αυτό δεν θα έχει καμιάν απολύτως ικανότητα να βοηθήσει τους άλλους].[11] Η αντιψυχιατρική αποτελεί ιδιαίτερα αναγκαία πλευρά της διαρκούς επανάστασης ή δεν αποτελεί τίποτα.
Το "αληθινά ψυχικά υγιές" άτομο κατορθώνει να βιώνει δημιουργικά την προσωπική του τρέλα, διατηρώντας όμως πολλές από τις στρατηγικές της ομαλότητας για να αποφύγει να αναπυρωθεί χαρακτηριζόμενο σαν τρελό -και γι αυτό η ψυχική ισορροπία είναι επικίνδυνος τρόπος ύπαρξης.[12] Από την άλλη, η υιοθέτηση μιας τακτικής συμβατικής επιβίωσης αποτελεί στον ουσία το σίγουρο μέσο με το οποίο αυτοκαταστρεφόμαστε προοδευτικά. Δεν είναι ν' απορεί κανείς που το κλίμα της αντιψυχιατρικής πρέπει να είναι η συμπονετική κι ευεργετική οργή.
Αν λοιπόν φαίνομαι οργισμένος μ' όλα όσα είπα προηγούμενα, απαντώ πως είμαι έξαλλος! Εσείς, τολμάτε να μην είσαστε;
Επιμέλεια - προσαρμογή: ΨυχοΑντιΜαχίες
* Μετάφραση τροποποιημένη
Για το πλήρες κείμενο στην αρχική του μετάφραση πατήστε εδώ.
* Μετάφραση τροποποιημένη
Για το πλήρες κείμενο στην αρχική του μετάφραση πατήστε εδώ.
------------------------------------------
Σχετικές αναρτήσεις:
• David Cooper: "Τί είναι η σχιζοφρένεια;"• David Cooper: "Δεν υπάρχουν προσωπικά προβλήματα. Όλα τα προβλήματα είναι πολιτικά"
• Ποιός είναι τρελός; Ποιός είναι "σχιζοφρενής". Μια συνέντευξη με τον Roland Laing
Σημειώσεις και Σχόλια
(Εικόνα εξωφύλλου: Λεπτομέρεια από τον πίνακα [1926] του Μαξ Ερνστ "Η Αγία Παρθένος τιμωρώντας τον μικτό Ιησού υπό τα βλέμματα τριών μαρτύρων: των Αντρέ Μπρετόν, Πωλ Ελυάρ και του ζωγράφου".)
2. Ντέιβιντ Κούπερ, Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική, εκδόσεις Ράππα, 1975.
3. Ένας από αυτούς που αποποιήθηκαν τον όρο "αντιψυχιατρική" ήταν ο Ρόναλντ Λαινγκ, συνεργάτης και φίλος του Κούπερ. «Αντιψυχιατρική, αντιθέατρο", αντικουλτούρα"· σε όλους αυτούς τους όρους υπάρχει η διάθεση μιας πρόκλησης. Προσωπικά δεν θα ήθελα να προσδώσω αξία στις θέσεις της παραδοσιακής ψυχιατρικής υιοθετώντας μια "αντι-θέση". Ο πολεμικός όρος "αντιψυχιατρική" μπορεί ίσως να ενεργοποιεί πολλούς ανθρώπους, αλλά περιορίζει το πρόβλημα και κάνει να φαίνονται οι θέσεις που υιοθετούμε ως εξαρτώμενες από ένα συγκεκριμένο ψυχιατρικό παρελθόν: εγκαθιστούμε έτσι, ακόμη και αν αντιτιθέμεθα σ' αυτήν, μια σχέση συγγένειας με την παραδοσιακή ψυχιατρική.» (Βλέπε: "Τί είναι η αντιψυχιατρική; Τί είναι η τρέλλα; • Μια συνέντευξη με τον Ronald Laing".)
4. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 άρχισε να γίνεται γνωστή στην κοινή γνώμη των δυτικών χωρών η αυθαίρετη και μαζική ψυχιατρικοποίηση των "αντιφρονούντων" και αντικαθεστωτικών στη Σοβιετική Ένωση.( Αρχικά με την έκδοση βιβλίων, όπως η αυτοβιογραφική νουβέλα "Θάλαμος 7" του Ελληνο-Ουκρανού συγγραφέα Βαλέρυ Ταρσή και η συλλογή από βιωματικές μαρτυρίες αντιφρονούντων-θυμάτων ψυχιατρικής καταστολής "Μια νέα ψυχική ασθένεια στην ΕΣΣΔ: η αντιπολίτευση" του Βλαντιμίρ Μπουκόφσκι.) Το θέμα έλαβε μεγαλύτερη ώθηση όταν το 1976 κατέφυγε τελικά στη Δύση ο μαθηματικός Λεονίντ Πλιούστς, θύμα και ο ίδιος της ψυχιατρικής βίας, τον οποίο συνάντησαν πολλοί ακτιβιστές της αντιψυχιατρικής, όπως και ο Ντέιβιντ Κούπερ.
Σε αντίθεση όμως με την αντικομουνιστική προπαγάνδα της εποχής, τα αντιψυχιατρικά κινήματα δεν διαφοροποιούσαν τον ρόλο της σοβιετικής ψυχιατρικής από τον ρόλο της ψυχιατρικής στις καπιταλιστικές χώρες: «…Η ψυχιατρική -μαζί με τον πιο επιτήδειο νεώτερο συνέταιρό της, την ψυχανάλυση- [είναι] ένας από τους βασικότερους κατασταλτικούς μηχανισμούς του αστικού καθεστώτος μετά την οικογένεια και την εκπαίδευση…» ("Η γλώσσα της τρέλας", σελ. 136, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος, 1978), επαναλαμβάνουν συχνά στα βιβλία τους με διάφορες παραλλαγές ο Ντέιβιντ Κούπερ, ο Τόμας Σας, ο Μισέλ Φουκώ, ο Ροζέ Ζεντίς κ.ά..
5. (Σ.τ.Σ.) Ωστόσο υπάρχουν ορισμένοι ψυχίατροι που ενώ εργάζονται μέσα στο σύστημα είναι κρυφά αντιψυχίατροι. Ξέρουν καλά ότι οι παρατηρήσεις μου δεν ισχύουν γι' αυτούς.
6. Οι αισιόδοξες προβλέψεις του Ντέιβιντ Κούπερ δεν επαληθεύτηκαν ποτέ. «Αποτύχαμε. Η αντιψυχιατρική απέτυχε», δήλωνε απογοητευμένος λίγα χρόνια αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, σε διάλεξή του στο αμφιθέατρο του πειραματικού πανεπιστημίου της Βενσέν. (J. Lesage de la Haye, "La mort de l'asile. Histoire de l'antipsychiatrie" ["Ο θάνατος του ψυχιατρικού ασύλου. Ιστορία της αντιψυχιατρικής"], p. 69, Éditions Libertaires, 2010.)
7. "Double bind" είναι μια έννοια που επινόησε ο βρετανικής καταγωγής Αμερικανός ανθρωπολόγος και γλωσσολόγος Γκρέγκορυ Μπέιτσον (Gregory Bateson. 1904-1980), και αναφέρεται στην κατάσταση που βιώνει ένα άτομο όταν δέχεται από το περιβάλλον του αντιφατικά μηνύματα ή αντιφατικές εντολές. Στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως διπλός δεσμός, διπλή δέσμευση, διπλό μήνυμα, διπλά δεσμά. (Για περσσότερα βλέπε: Ο "διπλός δεσμός", βασική έννοια της θεωρίας της σχιζοφρένειας του Gregory Bateson.)
8. (Σ.τ.Σ.) Η διάσπαση της διαπροσωπικής κοινωνίας (επαφής) από την "ανακοίνωση" συγκεκριμένων ερμηνειών ενδέχεται να συντελεστεί ακόμα και όταν η ερμηνεία δεν εκφράζεται προφορικά: το γεγονός ότι κάποιο άτομο διαμορφώνει νοητικά μιαν ερμηνεία για τη συμπεριφορά του άλλου δεν διαφεύγει ποτέ από την επίγνωση αυτού του άλλου. Στη διαπροσωπική κοινωνία (επαφή) το άτομο ξέρει, συχνά χωρίς ή ανεξάρτητα από λέξεις, ότι ο άλλος τον ξέρει και ότι ο άλλος ξέρει ότι το άτομο ξέρει πως ο άλλος ξέρει τη γνώση του γι' αυτόν…
9. (Σ.τ.Σ.) Υπάρχει ένας ολοφάνερος κίνδυνος όταν από το μικροπολιτικό περνάμε στο μακροπολιτικό, αλλά στην προκειμένη περίπτωση υπάρχει και κάποια σαφής ενοποιητική σύνδεση: η πανικόβλητη ανάγκη από μέρους των κατόχων της υλικής και θεσμικής δύναμης τόσο σε μικροεπίπεδο όσο και σε μακροεπίπεδο να καταστείλουν την αυτόνομη αυτοδικαίωση των ανθρώπων.
10. (Σ.τ.Σ.) Ορισμένοι άνθρωποι χαρακτηρίζονται "αντιψυχίατροι" ή αυτοχαρακτηρίζονται με αυτόν τον τρόπο ενώ στην ουσία εφαρμόζουν αρκετά συμβατικές ψυχιατρικές και ψυχοθεραπευτικές μεθόδους με τον συνηθισμένο χρηματικό και εξουσιαστικό θεσμό. Η υφιστάμενη ρομαντικοποίση της τρέλας κάνει πολύ εύκολη αυτή τη λειτουργία.
11. «Μια ολική προσωπική "παλινδρομική" εμπειρία, με κίνδυνο την κοινωνική κατάρρευση, αποτελεί βασικό μέρος της "εκπαίδευσης" κάθε ψυχιάτρου: κάτι τέτοιο εννοώ όταν μιλάω για αντιψυχιάτρους.» ("Η γραμματικής της ζωής", σελ. 133) Ο ίδιος ο Κούπερ περιγράφει μια δική του "παλινδρομική εμπειρία" (ένα σύντομο "ψυχωτικό επεισόδιο" στη γλώσσα της συμβατικής ψυχιατρικής) την εποχή που ζούσε (αρχές της δεκαετίας του 1970) στην Αργεντινή: «Ζώντας μονάχα με νερό, υδρόβιους οργανισμούς, ρίζες φυτών και χόρτα, μέσα σε απόλυτη μοναξιά σε κάποιο σημείο των ακτών του Ατλαντικού στα νότια του Μπουένος Άιρες… ωρίμασαν μέσα μου οι συνθήκες για την αποδόμηση και, στη συνέχεια, την επώδυνη αναδόμηση μιας διαφοροποιημένης ύπαρξης…» ("Η γλώσσα της τρέλας", σελ. 28-30.)
 |
| Διάγραμμα από το βιβλίο "Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική" |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου