Επιλογή αποσπασμάτων από το άρθρο του Αμερικανού ψυχολόγου
Bruce E. Levine[1]: "Living in America will drive you insane --literally"[2].
Επιλογή αποσπασμάτων / μεταγραφή: Σ. Κ.
Η μεγάλη αύξηση των ψυχιατρικών διαταραχών την οποίαν καταγράφουν τις
τελευταίες δεκαετίες οι επιδημιολογικές μελέτες στις σύγχρονες δυτικές
κοινωνίες οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην ψυχιατρικοποίηση των φυσιολογικών συμπεριφορών (όπως το πένθος), στην υπερδιάγνωση και στην αδικαιολόγητη ή παρατεταμένη συνταγογράφηση ψυχιατρικών φαρμάκων που μετατρέπουν μεσοπρόθεσμα τα ήπια και πρόσκαιρα ψυχολογικά προβλήματα (π.χ. μια ήπια δυσθυμία) σε χρόνιες ψυχιατρικές ασθένειες, όπως υποστηρίζει ο Robert Whitaker.
Η αύξηση των ψυχιατρικών διαταραχών σχετίζεται επίσης με την αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών πιέσεων: Η ψυχική ασθένεια, επισημαίνει ο Μπρους Λεβιν (υιοθετώντας και επαναδιατυπώνοντας τον λόγο των αντιψυχιατρικών κινημάτων στις δεκαετίες του 1960 και 1970) μπορεί να ιδωθεί, όταν έχουν πάψει να λειτουργούν οι συλλογικές αντιστάσεις, ως μια μορφή μοναχικής αντίστασης, μοναχικής εξέγερσης στις πιέσεις και στους οικονομικούς και κοινωνικούς καταναγκασμούς. Οι ψυχικές ασθένειες αυξάνονται επειδή αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που εξεγείρονται ατομικά (και απελπισμένα) ενάντια στην ολοένα και εντονότερη απανθρωπιά και αλλοτρίωση της σύγχρονης κοινωνίας.
Η αύξηση των ψυχιατρικών διαταραχών σχετίζεται επίσης με την αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών πιέσεων: Η ψυχική ασθένεια, επισημαίνει ο Μπρους Λεβιν (υιοθετώντας και επαναδιατυπώνοντας τον λόγο των αντιψυχιατρικών κινημάτων στις δεκαετίες του 1960 και 1970) μπορεί να ιδωθεί, όταν έχουν πάψει να λειτουργούν οι συλλογικές αντιστάσεις, ως μια μορφή μοναχικής αντίστασης, μοναχικής εξέγερσης στις πιέσεις και στους οικονομικούς και κοινωνικούς καταναγκασμούς. Οι ψυχικές ασθένειες αυξάνονται επειδή αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που εξεγείρονται ατομικά (και απελπισμένα) ενάντια στην ολοένα και εντονότερη απανθρωπιά και αλλοτρίωση της σύγχρονης κοινωνίας.
Κατά συνέπεια, μια άξια λόγου "θεραπεία" δεν είναι αυτή που στοχεύει στην "επιδιόρθωση" και την προσαρμογή των ατόμων στις υπάρχουσες καταπιεστικές συνθήκες, αλλά αυτή που στοχεύει στην ενδυνάμωση της ελπίδας και της πίστης στις συλλογικές διεκδικητικές και πολιτικοποιημένες δράσεις. Δεν υπάρχει έγκυρη θεραπεία, έλεγε η ο Ντέιβιντ Κούπερ, "αν δεν συνεπάγεται πολιτική συνειδητοποίηση που με τη σειρά της τοποθετεί στη σφαίρα του παραλόγου κάθε προβληματισμό που τίθεται με προσωπικούς όρους": "Το ψυχολογικό είναι πολιτικό!"
 |
| Έντβαρντ Μουνκ, "Εργάτες που επιστρέφουν από τη δουλειά", 1913/1914 Μουσείο Μουνκ, Όσλο [Munchmuseet] |
• Επιδημιολογικά στοιχεία
• Η αμφισβήτηση της κυρίαρχης ψυχιατρικής και του DSM
• Robert Whitaker: "Η ανατομία μιας επιδημίας"
• Η ψυχική ασθένεια ως μορφή μοναχικής ανταρσίας
* * * *
H Μάρσια Έιντζελ (Marcia Angell), πρώην αρχισυντάκτρια της ιατρικής επιθεώρησης New England Journal of Medicine, στο άρθρο της "Γιατί η επιδημία ψυχικών ασθενειών;" που δημοσιεύτηκε το 2011[3], κατήγγειλε την ανεξέλεγκτη υπερδιάγνωση των ψυχικών διαταραχών, την παθολογικοποίηση φυσιολογικών συμπεριφορών, τη διαφθορά της ψυχιατρικής από τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες και τις νοσογόνες, καταστροφικές επιπτώσεις των ίδιων των ψυχιατρικών φαρμάκων.
Ο "διαγνωστικός επεκτατισμός" και η πολιτική των φαρμακευτικών βιομηχανιών αναμφίβολα ευθύνονται κατά μεγάλο μέρος γι' αυτήν την "επιδημία", υπάρχουν ωστόσο και άλλες αιτίες τις οποίες θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας για να εξηγήσουμε τη μεγάλη εξάπλωση των ψυχικών διαταραχών στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση το 2013 της εταιρείας Γκάλοπ, το 70% των Αμερικανών απεχθανόταν το επάγγελμα που έκανε, ή το είχε ήδη εγκαταλείψει. Μπορεί σήμερα η ζωή να μην είναι γενικά χειρότερη απ' ό,τι ήταν πριν μια γενιά, όμως η πίστη μας μέχρι πρόσφατα στον μύθο της "συνεχούς προόδου" είχε αυξήσει υπέρμετρα τις ελπίδες μας για μια ολοένα και καλύτερη ζωή, με αποτέλεσμα να βιώνουμε σήμερα την οριστική διάψευση των προσδοκιών μας και την απογοήτευση που αυτή συνεπάγεται.
Για πολλούς από μας, η κοινωνία έχει γίνει, και γίνεται ολοένα και περισσότερο, αλλοτριωτική, αποξενωτική και παράλογη. Η εξασφάλιση ενός μισθού στο τέλος του μήνα απαιτεί ολοένα και περισσότερα διπλώματα, περισσότερες "πιστοποιήσεις κατάρτισης", περισσότερη συμμόρφωση, περισσότερες υποκλίσεις, ταπεινώσεις και προσβολές, περισσότερη υποκρισία και απώλεια της γνησιότητάς μας. Αγανακτούμε με όλα αυτά και θέλουμε να επαναστατήσουμε, αλλά δυστυχώς πολλοί από μας έχουν χάσει πια κάθε ελπίδα πως θα μπορούσαν μια μέρα να ξεφύγουν από τους κοινωνικούς και οικονομικούς καταναγκασμούς, πως θα μπορούσε μια μέρα ο πολιτικός ακτιβισμός να επιφέρει ριζικές αλλαγές στην κοινωνία που ζούμε. Έτσι, πολλοί από εμάς, ιδιαίτερα πολλοί νέοι άνθρωποι επαναστατούν με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε, που μας έχουν μάθει να αποοκαλούμε "ψυχική ασθένεια". [...]
Η εξάπλωση των ψυχικών διαταραχών στις Η.Π.Α. Επιδημιολογικά στοιχεία
Οι σοβαρές αναπηριογόνες ψυχικές ασθένειες έχουν αυξηθεί δραματικά στην Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία χρόνια. "Το ποσοστό για παράδειγμα των ανθρώπων οι οποίοι εξαιτίας κάποιας πνευματικής διαταραχής έχουν καταστεί ανίκανοι σε τέτοιο βαθμό ώστε να χρειάζεται να υπαχθούν σε κυβερνητικά προγράμματα πρόνοιας υπέρ των μειονεκτούντων και αναπήρων ατόμων, έχει αυξηθεί κατά 2,5 φορές μεταξύ του 1987 και του 2007. (Από ένας Αμερικανός στους 184 σε ένας στους 76). Για τα παιδιά, η αύξηση είναι ακόμη πιο μεγάλη (αύξηση επί 35 μόνο μέσα στις δύο αυτές δεκαετίες)", σημείωνε στο άρθρο της η Μάρσια Έιντζελ.
Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ που διεξήχθη μεταξύ 2001 και 2003, το 46% των ενήλικων Αμερικανών πληρούν κάποια στιγμή της ζωής τους τα καθιερωμένα από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία κριτήρια μιας τουλάχιστον "ψυχικής ασθένειας". Υπάρχουν σήμερα δέκα έως και είκοσι φορές περισσότερες "καταθλίψεις" από ότι πριν πενήντα χρόνια, έλεγε ήδη το 1998 ο Μάρτιν Σέλιγκμαν (Martin Seligman), ο αμφιλεγόμενος τέως πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας [...]. Η μέση ηλικία έναρξης της κατάθλιψης, προσέθετε, από τα 29,5 έτη που ήταν πριν τριάντα χρόνια έχει πέσει σήμερα στα 14 με 15 έτη: Η κατάθλιψη έχει γίνει πλέον ένα πρόβλημα των νέων. […] Το 13 με 20% των παιδιών εμφανίζουν κάθε χρόνο διπολική διαταραχή, ανέφερε το 2013 το CDS, ενώ σύμφωνα με άρθρο των New York Times o αριθμός παιδιών και εφήβων που λάμβαναν αγωγή μόνο για διπολική διαταραχή αυξήθηκε κατά 40 φορές μεταξύ 1994 και 2003.
Η αμφισβήτηση τής κυρίαρχης ψυχιατρικής και του διαγνωστικού της εγχειριδίου (DSM)
Ελάχιστοι είναι οι ψυχίατροι που εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να υποστηρίζουν ότι η ραγδαία αύξηση των ψυχικών παθήσεων οφείλεται στην δήθεν υποδιάγνωση τους κατά το παρελθόν. Αντιθέτως, η "επιδημία ψυχικών διαταραχών" συσχετίζεται ολοένα και συχνότερα από τους ερευνητές με την ανεξέλεγκτη υπερδιάγνωση τους, την συνεχή ελαστικοποίηση των διαγνωστικών κριτηρίων και την παθολογικοποίηση φυσιολογικών συμπεριφορών.
Το 1952, όταν πρωτοεκδόθηκε από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία το "Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών" (DSM-1) αναφερόταν σε αυτό 106 ψυχικές διαταραχές. Το 1968, στο DSM-2, ο αριθμός των διαταραχών ανήλθε στις 182. Στο DSM-3 που εκδόθηκε το 1980 (αν και η ομοφυλοφιλία έπαψε πλέον να θεωρείται ψυχική ασθένεια και παραλήφθηκε) οι διαγνωστικές κατηγορίες έφθασαν τις 265, ενώ για πρώτη φορά προστέθηκαν νέες "σοβαρές" παιδικές ψυχικές διαταραχές, σαν την "Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή (ODD)", που γρήγορα έμελλε να γίνουν ιδιαίτερα "δημοφιλείς". Τέλος, το DSM-4, που εκδόθηκε το 1994, περιελάμβανε 365 διαγνωστικές κατηγορίες [όσες περίπου και στο DSM-5].
Το DSM-5 δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2013. Η ιατρική επιθεώρηση PLOS Medicine αποκάλυψε το 2012 ότι "το 69% των μελών της συντακτικής επιτροπής του DSM-5 είχαν στενούς οικονομικούς δεσμούς με την φαρμακευτική βιομηχανία". Αν και στο DSM-5 δεν προστέθηκαν πολλές νέες διαγνώσεις[4], σε αντίθεση με ότι γινόταν στις προηγούμενες επανεκδόσεις του, η έκδοσή του προκάλεσε ωστόσο έντονες κριτικές ακόμη και από ψυχιάτρους της κατεστημένης θεσμικής ψυχιατρικής, όπως ο Αλεν Φράνσες (Allen Frances), ο πρώην πρόεδρος της συντακτικής επιτροπής για το DSM-4, επειδή με την περαιτέρω ελαστικοποίηση των διαγνωστικών κριτηρίων πολύ εύκολα πλέον μπορεί να χαρακτηρισθεί "ψυχικά ασθενής" και δυνητικός καταναλωτής αναπηριογόνων ψυχιατρικών φαρμάκων ένας μεγάλος αριθμός φυσιολογικών και υγιών ανθρώπων. (Βλέπε το άρθρο του Allen Frances: "Last Plea To DSM-5: Save Grief From the Drug Companies".)
Πολλοί είναι πλέον οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, οι πανεπιστημιακοί διαφόρων ειδικοτήτων και οι επιστημονικοί δημοσιογράφοι που καταγγέλλουν σε άρθρα και σημαντικά βιβλία τον ψευδοεπιστημονισμό του DSM, την υπερδιάγνωση των ψυχιατρικών διαταραχών και την παθολογικοποίηση των φυσιολογικών συμπεριφορών.
Το DSM-5 δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2013. Η ιατρική επιθεώρηση PLOS Medicine αποκάλυψε το 2012 ότι "το 69% των μελών της συντακτικής επιτροπής του DSM-5 είχαν στενούς οικονομικούς δεσμούς με την φαρμακευτική βιομηχανία". Αν και στο DSM-5 δεν προστέθηκαν πολλές νέες διαγνώσεις[4], σε αντίθεση με ότι γινόταν στις προηγούμενες επανεκδόσεις του, η έκδοσή του προκάλεσε ωστόσο έντονες κριτικές ακόμη και από ψυχιάτρους της κατεστημένης θεσμικής ψυχιατρικής, όπως ο Αλεν Φράνσες (Allen Frances), ο πρώην πρόεδρος της συντακτικής επιτροπής για το DSM-4, επειδή με την περαιτέρω ελαστικοποίηση των διαγνωστικών κριτηρίων πολύ εύκολα πλέον μπορεί να χαρακτηρισθεί "ψυχικά ασθενής" και δυνητικός καταναλωτής αναπηριογόνων ψυχιατρικών φαρμάκων ένας μεγάλος αριθμός φυσιολογικών και υγιών ανθρώπων. (Βλέπε το άρθρο του Allen Frances: "Last Plea To DSM-5: Save Grief From the Drug Companies".)
Πολλοί είναι πλέον οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, οι πανεπιστημιακοί διαφόρων ειδικοτήτων και οι επιστημονικοί δημοσιογράφοι που καταγγέλλουν σε άρθρα και σημαντικά βιβλία τον ψευδοεπιστημονισμό του DSM, την υπερδιάγνωση των ψυχιατρικών διαταραχών και την παθολογικοποίηση των φυσιολογικών συμπεριφορών.
Ενδεικτικά και μόνο αναφέρουμε τα βιβλία:
- της Πόλα Κάπλαν (Paula Caplan), "Λένε πως είσαι τρελός. Πώς οι πιο ισχυροί ψυχίατροι του κόσμου αποφασίζουν ποιος είναι φυσιολογικός και ποιος όχι (1995)" [5]·
- των Χερμπ Κάτσινς (Herb Kutchins) και Στίουαρτ Κερκ (Stuart Kirk), "Βαφτίζοντάς μας τρελούς. DSM, η βίβλος της ψυχιατρικής και η κατασκευή των ψυχικών διαταραχών (1997)" [6]·
- των Άλαν Χόρβιτς (Allan Horwitz) και Τζερόμ Γουέικφιλντ (Jerome Wakefield), "Η απώλεια της θλίψης. Πώς η ψυχιατρική μεταμόρφωσε τη φυσιολογική θλίψη σε καταθλιπτική διαταραχή (2007)" [7]·
- του Κρίστοφερ Λέιν (Christopher Lane), "Ντροπαλότητα. Πώς μια φυσιολογική συμπεριφορά μεταμορφώθηκε σε αρρώστια (2008)" [8]·
- των Στίουαρτ Κερκ (Stuart Kirk), Τόνι Γκόμορι (Tomi Gomory) και Ντέιβιντ Κόεν (David Cohen), "Τρελή επιστήμη. Ψυχιατρική καταπίεση, διάγνωση και ψυχιατρικά φάρμακα (2013)" [9]·
- του Γκάρυ Γκρίνμπεργκ (Gary Greenberg), "Το βιβλίο της συμφοράς. Το DSM και η αποτυχία της ψυχιατρικής (2013)" [10]·
- και του Άλλεν Φράνσες (Allen Frances), "Η διάσωση του φυσιολογικού (2013) [11].
(σ.τ.μ: Με εξαίρεση το βιβλίο του Allen Frances, κανένα από τα παραπάνω κριτικά ή επικριτικά απέναντι στο DSM και τη βιολογική ψυχιατρική βιβλία, στα οποία θα μπορούσαν να προστεθούν πολλά ακόμη (όπως "Η ψυχιατρική ηγεμονία" του Bruce Cohen , "Η ψυχιατρική ομάδα και η κοινωνική κατασκευή της σχιζοφρένειας" του Robert Barrett, "Η πώληση του DSM και η επιστημονική ρητορική στη σύγχρονη ψυχιατρική" των Stuart Kirk και Herb Kutchins), δεν έχει μεταφραστεί, δυστυχώς, στα ελληνικά. Ένδεια που σχετίζεται και εξηγεί, ίσως, το μειωμένο ενδιαφέρον της μεγάλης πλειοψηφίας των εγχώριων επαγγελματιών ψυχικής υγείας -και του κοινού- για τις κριτικές και εναλλακτικές ψυχιατρικές θεωρίες και απόψεις.)[12]
Από τους θεσμικούς ψυχιάτρους, εκτός από τον Άλεν Φράνσες, στους σκληρούς επικριτές τού DSM-5 έχει προσχωρήσει πλέον και ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ Τόμας Ίνσελ (Thomas Insel), καθώς και ο Ρόμπερτ Σπίτζερ (Robert Spitzer, 1932-2015), ο παλιός πρόεδρος της επιτροπής που συνέταξε το DSM-3: Οι διαγνωστικές κατηγορίες τού DSM, δηλώνει ο Ίνσελ, δεν έχουν καμία απολύτως εγκυρότητα, και γι' αυτό "το NIMH θα επαναπροσδιορίσει τις έρευνες του χωρίς να λαμβάνει υπόψη του από δω και πέρα τις κατηγορίες αυτές". (Βλέπε: Thomas Insel: Transforming Diagnosis), ενώ ο Ρόμπερτ Σπίτζερ όχι μόνον δέχθηκε να γράψει τον πρόλογο στο βιβλίο "Η απώλεια της θλίψης" των Χόρβιτς και Γουέικφηλντ, αλλά και στηλίτευσε ανοικτά (προς το τέλος της ζωής του) την ανικανότητα του DSM να λάβει υπόψη του το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται κάθε φορά τα συμπτώματα, ανικανότητα η οποία θα μπορούσε, όπως επεσήμανε, να οδηγήσει στην ιατρικοποίηση και πολλών άλλων φυσιολογικών συμπεριφορών και βιωμάτων. [...]
"Η ανατομία μιας επιδημίας". Οι θέσεις του Robert Whitaker
Σήμερα, λοιπόν, ο προβληματισμός και η κριτική των επισήμων ψυχιατρικών θέσεων πέρασε από το χώρο των ριζοσπαστών στο χώρο των κορυφαίων της θεσμικής ψυχιατρικής, Αυτό κατά μεγάλο μέρος οφείλεται στις προσπάθειες του ερευνητή-δημοσιογράφου Ρόμπερτ Γουίτακερ (Robert Whitaker) και στον αντίκτυπο που είχε στο ευρύ κοινό και στους επαγγελματικούς κύκλους το περίφημο βιβλίο του "Η ανατομία μιας επιδημίας" (2010)[13]. Ο Γουίτακερ υποστηρίζει ότι ο βασικός λόγος εξάπλωσης των ψυχικών διαταραχών είναι οι αρνητικές συνέπειες των ίδιων των ψυχιατρικών φαρμάκων. Όπως καταγγέλλει τα ψυχιατρικά φάρμακα μετατρέπουν συχνά τα βραχύβια και μέτρια συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα σε προβλήματα χρόνια και σοβαρά, σε αναπηριογόνες δηλαδή ασθένειες.
Μελετώντας τις επιστημονικές δημοσιεύσεις των 50 τελευταίων ετών, διαπίστωσε ότι, ενώ ορισμένα ψυχιατρικά φάρμακα βραχυπρόθεσμα μπορεί να είναι αποτελεσματικά για ορισμένους πάσχοντες, μακροπρόθεσμα αυξάνουν την πιθανότητα να καταστεί κάποιος χρόνιος ασθενής: Τα ερευνητικά δεδομένα στην πραγματικότητα δείχνουν ότι "η κατάσταση πολλών πασχόντων που υποβάλλονται για ένα σχετικά ήπιο ψυχικό πρόβλημα σε θεραπεία με φάρμακα επιδεινώνεται συχνά εξαιτίας αυτών των φαρμάκων. Για παράδειγμα, μπορεί να εμφανίσουν μανιακό επεισόδιο έχοντας ήδη καταναλώσει αντικαταθλιπτικά, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί σε μια νέα και ακόμη σοβαρότερη διάγνωση, όπως αυτή της διπολικής διαταραχής." (Σ.τ.Μ.: Βλέπε επίσης Robert Whitaker "Τα ψυχιατρικά φάρμακα και η αύξηση των ψυχικών ασθενειών· μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας βραχυπρόθεσμης αποτελεσματικότητας)
Όσον αφορά τη δραματική αύξηση των διπολικών διαταραχών σε παιδιά:
"Οι ψυχίατροι", γράφει ο Γουίτακερ "άρχισαν να βλέπουν παιδιά προεφηβικής ηλικίας με μανιακά συμπτώματα από την εποχή που άρχισαν να υποβάλλουν τα 'υπερκινητικά' παιδιά σε θεραπεία με ριταλίνη. Το ίδιο συνέβη και όταν άρχισαν να συνταγογραφούν αντικαταθλιπτικά σε παιδιά και εφήβους. Ένα σημαντικό ποσοστό των παιδιών αντιδρά στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα με μανιακά ή υπομανιακά συμπτώματα, συνέπεια των οποίων υποβάλλονται σε ακόμη πιο εντατικές φαρμακευτικές θεραπείες, κάποτε με ισχυρά φαρμακευτικά κοκτέιλ, στις οποίες ανταποκρίνονται επίσης αρνητικά και συχνά αποδιοργανώνονται." Αυτή είναι και η κύρια αιτία της αύξησης μεταξύ των ετών 1987 και 2007 κατά 35 φορές των παιδιών που διαγνώστηκαν με σοβαρές ψυχικές διαταραχές. (Για περισσότερα δες τη συνέντευξη που έδωσε ο Robert Whitaker το 2010: Are prozac and other psychiatric drugs causing the astonishing rise of mental illness in America?) […]
Σημαντικοί κοινωνικοί κριτικοί του παρελθόντος, όπως ο Λιούις Μάμφορντ και ο Έριχ Φρομ, εξέφραζαν συχνά τις ανησυχίες τους και τον προβληματισμό τους για τις επιπτώσεις του σύγχρονου πολιτισμού στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Αντίθετα σήμερα, και παρά τη μεγάλη εξάπλωση των ψυχικών διαταραχών, η σκέψη να συνδεθεί η ψυχική ασθένεια με τις επικρατούσες κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες έχει σχεδόν εξαφανισθεί από τον δημόσιο λόγο. […]
Όμως, σήμερα ολοένα και περισσότερο σε σύγκριση με το παρελθόν αποξενωνόμαστε και αποστασιοποιούμαστε συναισθηματικά από την εργασία ή τις σπουδές μας. Ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι πιέζονται υπερβολικά και αναγκάζονται να χρεωθούν πολλές φορές με φοιτητικά δάνεια ή να δαπανήσουν μεγάλα ποσά για να αποκτήσουν τις απαραίτητες βεβαιώσεις σπουδών και κατάρτισης που θα τους επιτρέψουν, ίσως, να βρουν κάποια εργασία για την οποία δεν θα τρέφουν παρά ελάχιστο ενθουσιασμό και ενδιαφέρον. […]
Μόλις το 30% των ανθρώπων που εργάζονται "δείχνει ενδιαφέρον για τη δουλειά του και αφοσίωση στο χώρο εργασίας του, δραστηριοποιείται και συμμετέχει ενεργά", σύμφωνα με την έρευνα της εταιρείας Gallup που διεξήχθη το 2013 ("The state of the american workplace: Employee engagement"). Σε αντίθεση με αυτήν την "ενεργά δεσμευμένη ομάδα", το 50% "των εργαζομένων δεν αισθάνεται "ιδιαίτερα δεσμευμένο" και απλώς εκτελεί τυπικά κάποια εργασία μόνο και μόνο για να πάρει έναν μισθό, ενώ το υπόλοιπο 20% δηλώνει καθαρά "πλήρως αποστασιοποιημένο", απεχθάνεται να πηγαίνει στη δουλειά ή ακόμη και υπονομεύει ενεργά το εργασιακό του περιβάλλον. Όσο υψηλότερο μάλιστα είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο των εργαζόμενων τόσο υψηλότερη φαίνεται να είναι και η δηλωμένη εργασιακή τους δυσαρέσκεια και δυσφορία.
Σε άλλη έρευνα της εταιρείας Gallup που έγινε το 2012 σε 500.000 μαθητές 37 διαφορετικών πολιτειών (The school cliff: Student engagement drops with each school year ), ενώ σχεδόν το 80% των μαθητών του δημοτικού δήλωνε ότι ενδιαφερόταν για το σχολείο, το ποσοστό αυτό έπεφτε στο 40% στους μαθητές του Λυκείου. […]
Την εργασιακή ή σχολική ανία και δυσαρέσκεια συνοδεύουν συχνά και αισθήματα μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2006 στην Αμερικανική Κοινωνιολογική Επιθεώρηση και εξέταζε τα στενά δίκτυα "εμπίστων" των Αμερικανών (τους ανθρώπους δηλαδή που θεωρούμε αρκετά κοντινούς μας ώστε να μπορούμε να τους εμπιστευόμαστε τους προβληματισμούς μας και να βασιζόμαστε στην υποστήριξή τους), το1985 το 10% των Αμερικανών δήλωναν ότι δεν έχουν "έμπιστους" στην ζωή τους. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 2004, το ποσοστό αυτό υπερδιπλασιάσθηκε και ανήλθε στο 25%. Η μελέτη επιβεβαιώνει έτσι τη συνέχιση των τάσεων που περιέγραψε ήδη το 2000 στο βιβλίο του "Bowling alone" ["Παίζοντας μπόουλινγκ μόνος"] ο κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Πάτναμ (Robert Putnam).
Πίσω λοιπόν από τις σχεδόν 400 ψυχιατρικές διαγνωστικές κατηγορίες του DSM κρύβονται στην πραγματικότητα βιώματα ανημπόριας, απόγνωσης, παθητικοποίησης, πλήξης, φόβου, μοναξιάς ή απανθρωποποίησης: προβλήματα που οδηγούν στην απώλεια της αυτονομίας και των κοινωνικών σχέσεων. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν και ας στοχαστούμε κατά πόσο οι κοινωνικοί μας θεσμοί προάγουν:
• Τον ενθουσιασμό ή, αντίθετα, την παθητικότητα
• Τις σχέσεις που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό ή τις χειριστικές και απρόσωπες σχέσεις
• Τη συλλογικότητα και την εμπιστοσύνη ή την αποξένωση, τον φόβο και την παράνοια
• Την ενδυνάμωση ή την εξάντληση
• Τη αυτονομία (την αυτοδιεύθυνση) ή την ετερονομία (την υποταγή στους θεσμούς)
• Τη συμμετοχική δημοκρατία ή τις αυταρχικές ιεραρχίες
• Την ποικιλομορφία και την ενθάρρυνση ή την ομογενοποίηση και την ανία
[…]
Πέρα από κάποιο όριο πίεσης, ανίας, παθητικοποίησης, φόβου, απόγνωσης, απομόνωσης ή απανθωποποίησης εξεγειρόμαστε: Αρνούμαστε να συνεχίσουμε, αρνούμαστε να συμμορφωθούμε. Σε κάποιους η εξέγερση παίρνει τότε τη μορφή της απροσεξίας, της ελλειμματικής προσοχής, της αποστασιοποίησης από την πραγματικότητα. Κάποιοι άλλοι αρχίζουν να γίνονται επιθετικοί. Ένας μεγάλος αριθμός καταφεύγει στην πολυφαγία, το ποτό ή τον τζόγο, ή εθίζεται σε νόμιμα ή παράνομα ναρκωτικά. Εκατομμύρια άνθρωποι που αναγκάζονται να δουλέψουν σε μονότονα και βαρετά επαγγέλματα καταλήγουν καταθλιπτικοί ή παθητικο-επιθετικοί, ενώ ένας όχι και τόσο μικρός αριθμός μη μπορώντας πια καθόλου να προσαρμοστεί σ' αυτές τις συνθήκες περιπλανιέται και αρχίζει να φαντάζει τρελός.
Νιώθοντας πως δεν μας καταλαβαίνουν και πως δεν νοιάζονται για μας, εκατομμύρια από μας εξεγείρονται τελικά ενάντια στην κανονικότητα, στους κοινωνικούς κανόνες και στις κοινωνικές επιταγές. Οι εξεγέρσεις μας, ωστόσο, είναι συχνά ατομικές, παθητικές και ανοργάνωτες, μάταιες και αυτοκαταστροφικές. Όταν κατορθώνουμε να διατηρούμε τις ελπίδες μας, την ενεργητικότητα και τους φίλους μας, η εξέγερση μας ενάντια στην κοινωνική καταπίεση μπορεί τότε να πάρει τη μορφή μιας συλλογικής δράσης, μιας "αδέσποτης απεργίας" για παράδειγμα, ή μιας συλλογικής επιστροφής στη φύση. Αλλά όταν οι ελπίδες έχουν στερέψει και οι φίλοι έχουν πια χαθεί, τότε επαναστατούμε χωρίς καμιά εξεγερσιακή συνείδηση, απελπισμένα, αδιέξοδα, μοναχικά, με τον τρόπο που σήμερα συνηθίσαμε να αποκαλούμε "ψυχική ασθένεια". […]
Σχετικές αναρτήσεις:
• Bruce Cohen. "Η ψυχιατρική ηγεμονία"
• Philippe Pignarre. "Πως η κατάθλιψη έγινε επιδημία"
• Joanna Moncrieff, Will Hall. "Ο μύθος των ψυχιατρικών φαρμάκων"
• Bruce Levine. "Γιατί οι αντιεξουσιστές διαγνώσκονται ψυχικά ασθενείς"
• Robert Whitaker: "Τα ψυχιατρικά φάρμακα και η αύξηση των ψυχικών ασθενειών"
Σημειώσεις
Η ψυχική ασθένεια ως μορφή μοναχικής ανταρσίας
["... λέω ότι η τρέλα είναι η απελπισμένη έκφραση μιας ριζικής
ανάγκης για αλλαγή... Κάθε παραλήρημα είναι πολιτική δήλωση."
(Ντέιβιντ Κούπερ, "Η γλώσσα της τρέλας")]
ανάγκης για αλλαγή... Κάθε παραλήρημα είναι πολιτική δήλωση."
(Ντέιβιντ Κούπερ, "Η γλώσσα της τρέλας")]
Σημαντικοί κοινωνικοί κριτικοί του παρελθόντος, όπως ο Λιούις Μάμφορντ και ο Έριχ Φρομ, εξέφραζαν συχνά τις ανησυχίες τους και τον προβληματισμό τους για τις επιπτώσεις του σύγχρονου πολιτισμού στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Αντίθετα σήμερα, και παρά τη μεγάλη εξάπλωση των ψυχικών διαταραχών, η σκέψη να συνδεθεί η ψυχική ασθένεια με τις επικρατούσες κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες έχει σχεδόν εξαφανισθεί από τον δημόσιο λόγο. […]
Όμως, σήμερα ολοένα και περισσότερο σε σύγκριση με το παρελθόν αποξενωνόμαστε και αποστασιοποιούμαστε συναισθηματικά από την εργασία ή τις σπουδές μας. Ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι πιέζονται υπερβολικά και αναγκάζονται να χρεωθούν πολλές φορές με φοιτητικά δάνεια ή να δαπανήσουν μεγάλα ποσά για να αποκτήσουν τις απαραίτητες βεβαιώσεις σπουδών και κατάρτισης που θα τους επιτρέψουν, ίσως, να βρουν κάποια εργασία για την οποία δεν θα τρέφουν παρά ελάχιστο ενθουσιασμό και ενδιαφέρον. […]
Μόλις το 30% των ανθρώπων που εργάζονται "δείχνει ενδιαφέρον για τη δουλειά του και αφοσίωση στο χώρο εργασίας του, δραστηριοποιείται και συμμετέχει ενεργά", σύμφωνα με την έρευνα της εταιρείας Gallup που διεξήχθη το 2013 ("The state of the american workplace: Employee engagement"). Σε αντίθεση με αυτήν την "ενεργά δεσμευμένη ομάδα", το 50% "των εργαζομένων δεν αισθάνεται "ιδιαίτερα δεσμευμένο" και απλώς εκτελεί τυπικά κάποια εργασία μόνο και μόνο για να πάρει έναν μισθό, ενώ το υπόλοιπο 20% δηλώνει καθαρά "πλήρως αποστασιοποιημένο", απεχθάνεται να πηγαίνει στη δουλειά ή ακόμη και υπονομεύει ενεργά το εργασιακό του περιβάλλον. Όσο υψηλότερο μάλιστα είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο των εργαζόμενων τόσο υψηλότερη φαίνεται να είναι και η δηλωμένη εργασιακή τους δυσαρέσκεια και δυσφορία.
Σε άλλη έρευνα της εταιρείας Gallup που έγινε το 2012 σε 500.000 μαθητές 37 διαφορετικών πολιτειών (The school cliff: Student engagement drops with each school year ), ενώ σχεδόν το 80% των μαθητών του δημοτικού δήλωνε ότι ενδιαφερόταν για το σχολείο, το ποσοστό αυτό έπεφτε στο 40% στους μαθητές του Λυκείου. […]
Την εργασιακή ή σχολική ανία και δυσαρέσκεια συνοδεύουν συχνά και αισθήματα μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2006 στην Αμερικανική Κοινωνιολογική Επιθεώρηση και εξέταζε τα στενά δίκτυα "εμπίστων" των Αμερικανών (τους ανθρώπους δηλαδή που θεωρούμε αρκετά κοντινούς μας ώστε να μπορούμε να τους εμπιστευόμαστε τους προβληματισμούς μας και να βασιζόμαστε στην υποστήριξή τους), το1985 το 10% των Αμερικανών δήλωναν ότι δεν έχουν "έμπιστους" στην ζωή τους. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 2004, το ποσοστό αυτό υπερδιπλασιάσθηκε και ανήλθε στο 25%. Η μελέτη επιβεβαιώνει έτσι τη συνέχιση των τάσεων που περιέγραψε ήδη το 2000 στο βιβλίο του "Bowling alone" ["Παίζοντας μπόουλινγκ μόνος"] ο κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Πάτναμ (Robert Putnam).
Πίσω λοιπόν από τις σχεδόν 400 ψυχιατρικές διαγνωστικές κατηγορίες του DSM κρύβονται στην πραγματικότητα βιώματα ανημπόριας, απόγνωσης, παθητικοποίησης, πλήξης, φόβου, μοναξιάς ή απανθρωποποίησης: προβλήματα που οδηγούν στην απώλεια της αυτονομίας και των κοινωνικών σχέσεων. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν και ας στοχαστούμε κατά πόσο οι κοινωνικοί μας θεσμοί προάγουν:
• Τον ενθουσιασμό ή, αντίθετα, την παθητικότητα
• Τις σχέσεις που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό ή τις χειριστικές και απρόσωπες σχέσεις
• Τη συλλογικότητα και την εμπιστοσύνη ή την αποξένωση, τον φόβο και την παράνοια
• Την ενδυνάμωση ή την εξάντληση
• Τη αυτονομία (την αυτοδιεύθυνση) ή την ετερονομία (την υποταγή στους θεσμούς)
• Τη συμμετοχική δημοκρατία ή τις αυταρχικές ιεραρχίες
• Την ποικιλομορφία και την ενθάρρυνση ή την ομογενοποίηση και την ανία
[…]
Πέρα από κάποιο όριο πίεσης, ανίας, παθητικοποίησης, φόβου, απόγνωσης, απομόνωσης ή απανθωποποίησης εξεγειρόμαστε: Αρνούμαστε να συνεχίσουμε, αρνούμαστε να συμμορφωθούμε. Σε κάποιους η εξέγερση παίρνει τότε τη μορφή της απροσεξίας, της ελλειμματικής προσοχής, της αποστασιοποίησης από την πραγματικότητα. Κάποιοι άλλοι αρχίζουν να γίνονται επιθετικοί. Ένας μεγάλος αριθμός καταφεύγει στην πολυφαγία, το ποτό ή τον τζόγο, ή εθίζεται σε νόμιμα ή παράνομα ναρκωτικά. Εκατομμύρια άνθρωποι που αναγκάζονται να δουλέψουν σε μονότονα και βαρετά επαγγέλματα καταλήγουν καταθλιπτικοί ή παθητικο-επιθετικοί, ενώ ένας όχι και τόσο μικρός αριθμός μη μπορώντας πια καθόλου να προσαρμοστεί σ' αυτές τις συνθήκες περιπλανιέται και αρχίζει να φαντάζει τρελός.
Νιώθοντας πως δεν μας καταλαβαίνουν και πως δεν νοιάζονται για μας, εκατομμύρια από μας εξεγείρονται τελικά ενάντια στην κανονικότητα, στους κοινωνικούς κανόνες και στις κοινωνικές επιταγές. Οι εξεγέρσεις μας, ωστόσο, είναι συχνά ατομικές, παθητικές και ανοργάνωτες, μάταιες και αυτοκαταστροφικές. Όταν κατορθώνουμε να διατηρούμε τις ελπίδες μας, την ενεργητικότητα και τους φίλους μας, η εξέγερση μας ενάντια στην κοινωνική καταπίεση μπορεί τότε να πάρει τη μορφή μιας συλλογικής δράσης, μιας "αδέσποτης απεργίας" για παράδειγμα, ή μιας συλλογικής επιστροφής στη φύση. Αλλά όταν οι ελπίδες έχουν στερέψει και οι φίλοι έχουν πια χαθεί, τότε επαναστατούμε χωρίς καμιά εξεγερσιακή συνείδηση, απελπισμένα, αδιέξοδα, μοναχικά, με τον τρόπο που σήμερα συνηθίσαμε να αποκαλούμε "ψυχική ασθένεια". […]
Μεταγραφή: Σ. Κ.
• • • • • • •
• Bruce Cohen. "Η ψυχιατρική ηγεμονία"
• Philippe Pignarre. "Πως η κατάθλιψη έγινε επιδημία"
• Joanna Moncrieff, Will Hall. "Ο μύθος των ψυχιατρικών φαρμάκων"
• Bruce Levine. "Γιατί οι αντιεξουσιστές διαγνώσκονται ψυχικά ασθενείς"
• Robert Whitaker: "Τα ψυχιατρικά φάρμακα και η αύξηση των ψυχικών ασθενειών"
Σημειώσεις
1. Bruce Ε. Levine: Αμερικανός κλινικός ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας βιβλίων και άρθρων με έντονα κριτικές θέσεις απέναντι στην κατεστημένη ψυχιατρική και ψυχολογία. Μέλος του δικτύου MindFreedom, της International Society for Ethical Psychology and Psychiatry (ISEPP) και σύμβουλος σύνταξης του περιοδικού Ethical Human Psychology and Psychiatry. Υπήρξε επίσης επιστημονικός σύμβουλος στην έκδοση του "Οδηγού μείωσης της βλάβης για τη διακοπή των ψυχιατρικών φαρμάκων" που εξέδωσε το δίκτυο Icarus Project μαζί με τον Will Hall, και συνεργάτης έντυπων και διαδικτυακών αριστερών ή εναλλακτικών περιοδικών (AlterNet, Truthout, Z Magazine, Mad in America…).
Στα βιβλία του συγκαταλέγονται τα: "Resisting Illegitimate Authority: A Thinking Person’s Guide to Being an Anti-Authoritarian—Strategies, Tools, and Models (2018)", "Surviving America’s Depression Epidemic: How to Find Morale, Energy, and Community in a World Gone Crazy (2007)", "Commonsense Rebellion: Taking Back Your Life from Drugs, Shrinks, Corporations, and a World Gone Crazy (2003)".
2. Το άρθρο του Bruce Levine "Living in America will drive you insane -- literally", δημοσιεύτηκε αρχικά το 2013 στο διαδικτυακό αριστερό περιοδικό AlterNet, και αργότερα στο Salon.com και άλλους ιστότοπους.
3. Marcia Angell, "The Epidemic of Mental Illness: Why?" The New York Review of Books, 23/6/2011.
4. Jen Wieczner, "15 new mental illnesses in the DSM-5".
5. Paula J. Caplan, They say you're crazy: How the World's Most Powerful Psychiatrists Decide Who's Normal, 1996.
6. Herb Kutchins και Stuart Kirk, Making Us Crazy: DSM: The Psychiatric Bible and the Creation of Mental Disorders, 1999.
7. Allan Horwitz και Jerome Wakefield, The Loss of Sadness: How Psychiatry Transformed Normal Sorrow into Depressive Disorder, Oxford University Press, 2007.
8. Christopher Lane, Shyness: How normal behavior became a sickness, 2008.
9. Stuart Kirk, Tomi Gomory και David Cohen, Mad science: Psychiatric coercion, diagnosis, and drugs, 2013.
10. Gary Greenberg, The book of woe: The DSM and the unmaking of psychiatry, 2013.
11. Allen Frances, Saving normal: An insider's revolt against out-of-control psychiatric diagnosis, DSM-5, big pharma, and the medicalization of ordinary life, 2014.
Ελληνική μετάφραση: "Η διάσωση του φυσιολογικού. DSM-5: Το δριμύ κατηγορώ ενός ψυχιάτρου", εκδ. Τραυλός, 2014.
12. Για έναν συνοπτικό κατάλογο των βιβλίων κρτικκής ψυχιατρικής και ψυχολογίας στα ελληνικά, βλέπε: Συνοπιτική βιβλiογραφία για μια διαφορετική προσέγγιση της τρέλας και της ψυχικής οδύνης.
13. Robert Whitaker, Anatomy of an Epidemic: Magic Bullets, Psychiatric Drugs, and the Astonishing Rise of Mental Illness in America [Ανατομία μιας επιδημίας: Μαγικά χάπια, ψυχιατρικά φάρμακα και η εκπληκτική αύξηση των ψυχικών ασθενειών στην Αμερική], 2011.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου