"Η ψυχιατρική, όπως και ο ποινικός θεσμός, αναπτύχθηκε υπέρμετρα από
τα μέσα του 1970 παράλληλα με την φιλελευθεροποίηση του καπιταλισμού."
τα μέσα του 1970 παράλληλα με την φιλελευθεροποίηση του καπιταλισμού."
Στο βιβλίο του "Η ψυχιατρική ηγεμονία" (2016)[1] ο Μπρους Κόεν (Bruce Cohen), καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ώκλαντ της Νέας Ζηλανδίας, αναδεικνύει τη στενή σχέση τής ψυχιατρικής με το καπιταλιστικό σύστημα (από την εποχή της φρενολογίας των αρχών του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα) και επαναδιατυπώνει τις ριζοσπαστικές θέσεις του αντιψυχιατρικού κινήματος όπως αυτές εκφράσθηκαν στη δεκαετία του 1970 από τον Ντέιβιντ Κούπερ και τους ομοϊδεάτες του -για τους οποίους η ψυχιατρική δεν ήταν παρά ένας κατασταλτικός μηχανισμός με ψευδοεπιστημονικό μανδύα στην υπηρεσία της καθεστηκυίας τάξης.[2]
Βασιζόμενος σε μια κριτική ανάλυση των διαδοχικών εκδόσεων του DSM, του περιβόητου "Διαγνωστικού και στατιστικού εγχειριδίου των ψυχικών διαταραχών" της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, περιγράφει πως η ψυχιατρική (από το 1980 και μετά) συνέβαλε στη νεοφιλελεύθερη μετάβαση του καπιταλισμού, αποκτώντας ταυτόχρονα, λόγω ακριβώς αυτής της συμβολής, περισσότερη εξουσία και κύρος.
"Η ψυχιατρική στηρίζει τον καπιταλισμό 'διαγιγνώσκοντας' τα προβλήματα που δημιουργούν οι αντίξοες κοινωνικές καταστάσεις ως δήθεν ενδογενή προσωπικά προβλήματα ή γνωστικά ελλείμματα και παρέχει τις ψευδοεπιστημονικές 'αποδείξεις' που επιτρέπουν να μετατίθεται η ευθύνη στα θύματα του συστήματος."[3] Ρόλος της ψυχιατρικής είναι να ηρεμεί τους ηττημένους για να μην αρχίζουν να θορυβούν διαμαρτυρόμενοι και να επιζητούν δικαίωση ή εκδίκηση, όπως έλεγαν ήδη από τη δεκαετία του 1950 και οι ακτιβιστές της αντιψυχιατρικής.
• • • • •
 | |
| "Ψυχιατρική Ηγεμονία" (Bruce Cohen) |
Η αλλαγή στάσης απέναντι στην ψυχική "ασθένεια" αποδεικνύει την αυξημένη εξουσία τής ψυχιατρικής πάνω στην κοινωνία (την "ψυχιατρική ηγεμονία"), και την "προθυμία" των αλλοτριωμένων σημερινών ανθρώπων να υποτάσσονται στην καπιταλιστική ιδεολογία υπό το πρόσχημα της ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης.[6]
• • • • •
Για τον Κόεν, όπως και για άλλους μαρξιστές αναλυτές, ο ρόλος της φαρμακευτικής βιομηχανίας είναι μεν σημαντικός, αλλά δευτερεύων. Δίνοντας τη δυνατότητα στους ψυχιάτρους να συνταγογραφούν και αυτοί φάρμακα (όπως και οι συνάδελφοι τους των άλλων -των 'πραγματικών'- ιατρικών ειδικοτήτων), η φαρμακοβιομηχανία προσδίδει στην ψυχιατρική επιστημονικοφάνεια και επαυξάνει την κατασταλτική της αποτελεσματικότητα: Οι "χημικοί ζουρλομανδύες", δηλαδή οι χημικές μορφές κοινωνικού ελέγχου -λιγότερο εμφανείς και πιο σύμφωνες με τις σημερινές ευαισθησίες- προκαλούν λιγότερες διαμαρτυρίες απ' ό,τι η χρήση φυσικής βίας στη διαχείριση των κοινωνικών αποκλίσεων", ενώ οι ψευδο-επιστημονικές "αποδείξεις" και η ρητορική που τις συνοδεύει επιτρέπουν να αποδίδεται ευκολότερα στα θύματα τού συστήματος η ευθύνη της κατάστασής τους. Ωστόσο η ψυχιατρική ηγεμονία δεν βασίζεται μόνο στον ψυχιατρικό-βιολογικό λόγο, αλλά και στο λόγο των συγγενών με την ψυχιατρική ψυχολογικών επιστημών και στις κάθε είδους ψυχοθεραπείες, "εναλλακτικές" και μη.
Στο στόχαστρο του Μπρους Κόεν δεν βρίσκονται μόνο οι ψυχίατροι της θεσμικής και της ακαδημαϊκής ψυχιατρικής, αλλά όλες οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, ανεξάρτητα των θεωριών που επικαλούνται κατά την εξάσκηση των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων: Ψυχίατροι, ψυχολόγοι, ειδικευμένοι ψυχιατρικοί κοινωνικοί λειτουργοί και νοσηλευτές, ψυχαναλυτές και "εναλλακτικοί" ψυχοθεραπευτές, σύμπαντες οι "ψυχοκράτες"[7], έχουν ως κύρια αποστολή να "πείσουν" τα άτομα να αποδεχτούν τις βασικές ανισότητες της καπιταλιστικής κοινωνίας και να υποταχθούν στις αυξανόμενες απαιτήσεις του ύστερου καπιταλισμού.
Χρήστος Μπελόπουλος
Χαρακτηριστικά αποσπάσματα
"Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία απαιτεί τα άτομα να είναι όλο και πιο ευέλικτα
και παραγωγικά στην εργασία ή στο σχολείο, και το σύστημα ψυχικής υγείας
αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επίτευξη αυτού του στόχου." [8]
Σταχυολογούμε παρακάτω, με ελεύθερη απόδοση, μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την "Ψυχιατρική ηγεμονία" του Bruce Cohen και παραπέμπουμε για το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο στο άρθρο "Psychiatric Hegemony: A Marxist Theory of Mental Illness" που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο Mad in America τον περασμένο Μάρτιο.
• • • • •
Η επιβολή της συμμόρφωσης και της "εθελούσιας" υποταγής
• "Η παθολογικοποίηση της διστακτικότητας και της κοινωνικής δειλίας αντικατοπτρίζει την επιθυμία του φιλελεύθερου καπιταλισμού να επενδύουν με θετικά συναισθήματα την δουλειά τους οι εργαζόμενοι… Από το 1980, όταν κατασκευάσθηκε η διαγνωστική κατηγορία της κοινωνικής φοβίας, οι εργαζόμενοι είναι όλο και περισσότερο επιρρεπείς στο να αυτό-διαγιγνώσκονται, να "αυτό-ετικετάρονται", να σκέπτονται να καταφύγουν σε κάποια ψυχοθεραπεία ή σε φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να γίνουν περισσότερο κοινωνικοί, αποφασιστικοί, σίγουροι και αποδεκτοί στο χώρο εργασίας τους."• "Ο ψυχιατρικός λόγος από το DSM-III και μετά αντανακλά την ανάδυση των νεοφιλελεύθερων εμμονών της αποτελεσματικότητας, της παραγωγικότητας και της κατανάλωσης.[…] οι ψυχιατρικές διαγνώσεις αντικατοπτρίζοντας τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία συνδέουν την ψυχική αρρώστια με τις υποεπιδόσεις."
Η ψυχιατρικοποίηση της παιδικής ηλικίας
• "Οι ψυχολογικές επιστήμες έχουν γίνει όλο και περισσότερο χρήσιμες στους εκπαιδευτικούς και στο σχολικό σύστημα για να δικαιολογηθεί ο αποκλεισμός των ενοχλητικών και το ετικετάρισμα των μη-κομφορμιστών σπουδαστών ως προσωπικότητες ψυχικά διαταραγμένες."• "Στην φρασεολογία και στα "συμπτώματα" της ΔΕΠΥ [διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας] εμφανίζεται καθαρά η πρόθεση να ιατρικοποιηθεί η συμπεριφορά των απείθαρχων παιδιών μέσα στη σχολική τάξη… και , κατά συνέπεια, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία ανέπτυξε τη διάγνωση της ΔΕΠΥ ως μηχανισμό κοινωνικού ελέγχου."
Η δικαιολόγηση και αναπαραγωγή της καταπίεσης των γυναικών και των μειονοτήτων
• "Οι ψυχίατροι έγιναν σταδιακά όλο και περισσότερο σημαντικοί σε όλη τη διάρκεια της βιομηχανικής περιόδου. Αρχικά επιφορτίστηκαν με τον εγκλεισμό των παρεκκλινουσών γυναικών της εργατικής τάξης και κατόπιν, ως νέοι ηθικολόγοι, ανέλαβαν τη 'συνταγογράφηση' των ρόλων που αρμόζουν στο γυναικείο φύλο, στην 'αξιοσέβαστη' γυναίκα, στην καθαγιασμένη οικογένεια. Ο ψυχιατρικός θεσμός κατάλαβε με αυτόν τον τρόπο τον ρόλο που κατείχε άλλοτε, στην φεουδαλική κοινωνία, η θρησκεία."• "Η ψυχιατρική απολιτικοποιεί τις βιωματικές εμπειρίες των γυναικών παρουσιάζοντας τις επιπτώσεις της πατριαρχικής και καπιταλιστικής καταπίεσης τους σαν ανεξάρτητα ενδογενή προσωπικά προβλήματα".
Η παθολογικοποίηση της κοινωνικής και πολιτικής διαμαρτυρίας
• "Ως θεσμός στήριξης του κεφαλαίου, ο ρόλος του συστήματος ψυχικής υγείας είναι να απονομιμοποιεί κάθε πολιτική δράση αμφισβήτησης παρουσιάζοντάς την ως σύμπτωμα παραλογισμού, επικινδυνότητας και ψυχικής ασθένειας και όχι ως λογική και αναπόφευκτη συνέπεια της αύξησης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και διακρίσεων μέσα στην δυτική κοινωνία."• "… τα επαγγέλματα 'ψυ' δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν για να διαχειριστούν και να ελέγξουν τους δυτικούς πληθυσμούς προσωποποιώντας τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, παθολογικοποιώντας την πολιτική αμφισβήτηση και αναπαράγοντας μέσα από τον ψυχιατρικό λόγο τα κανονιστικά πρότυπα και τις κυρίαρχες αξίες της άρχουσας τάξης."
Σχετικές αναρτήσεις:
|
|
Σημειώσεις
1. Bruce Cohen, Psychiatric Hegemony: A Marxist Theory of Mental Illness, Palgrave Macmillan, 2016.
2. Η ψυχιατρική είναι μια μαζική αστυνομική επιχείρηση , έγραφε ο Ντέιβιντ Κούπερ, στόχος της οποίας είναι -όποια και αν είναι η φαινομενικά προοδευτική θεωρία που την καλύπτει- να ενισχύει την συμμόρφωση και την υποταγή στους άκαμπτους και στερεότυπους κανόνες εκείνων που κρατούν την εξουσία. ("Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική", σελ. 158, εκδ. Ράππα, 1975. "Ο θάνατος της οικογένειας", σελ.138, εκδ. Καστανιώτη, 1976)
3. Susan Rosenthal, "Psychiatric Hegemony: A Marxist Theory of Mental Illness", Mad in America, 11/3/2017.
• Βλέπε και τη συνέντευξη του David Cooper: "Δεν υπάρχουν προσωπικά προβλήματα. Όλα τα προβλήματα είναι πολιτικά."
4. Βλέπε: "Το πείραμα του Ρόζενχαν: Η προβληματική εγκυρότητα της ψυχιατρικής διάγνωσης"
5. Dennis Relojo, "Interview with Bruce Cohen, author of Psychiatric hegemony: A Marxist theory of mental illness", Psychreg Journal of Psychology, vol.1, n˚1, 2017.
6. Όπως γράφει και ο Φιλίπ Πινιάρ (Philippe Pignarre) στο βιβλίο του "Πως η κατάθλιψη έγινε επιδημία", λόγω της περιρρέουσας ατμόσφαιρας που έχει επιβληθεί με τη βοήθεια της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας, τα θύματα της "επαγγελματικής παρενόχλησης", της κοινωνικής καταπίεσης ή των διακρίσεων ωθούνται να πιστέψουν ότι τα συναισθήματα που νιώθουν είναι αυτά που η ψυχιατρική περιγράφει ως συμπτώματα της κατάθλιψης και ότι το καλύτερο που μπορούν να κάνουν είναι να επισκεφθούν ένα γιατρό και να πάρουν αντικαταθλιπτικά
7. Martin Gross, Les psychocrates. Un réquisitoire contre les abus de la psychologie, de la psychiatrie, de la psychanalyse et d'une société ou tout est "psychologisé" [Πρωτότυπος τίτλος: "The psychological society: A critical analysis of psychiatry, psychotherapy, psychoanalysis and the psychological revolution"], Robert Laffont, 1979.
8. "Interview with Bruce Cohen …", Psychreg Journal of Psychology, ό.π. (σημ.7).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου