1. Είστε στρατευμένος στη "Συλλογικότητα ενάντια στην υπερέκθεση σε οθόνες" και ανησυχείτε μαζί με άλλους εξειδικευμένους επαγγελματίες για τις αρνητικές συνέπειες της έκθεσης των πολύ μικρών παιδιών στις ηλεκτρονικές οθόνες κάθε είδους. Τί έχετε διαπιστώσει;
̶ Αυτό που έχω διαπιστώσει μέσα από την πρακτική μου και μου έχει επίσης αναφερθεί από τους συναδέλφους μου αλλά και από λογοθεραπευτές, γενικούς γιατρούς και εργαζομένους σε παιδικούς σταθμούς… είναι η ανησυχητική αύξηση -θα έλεγα σχεδόν κατακόρυφη- ενός συνόλου διαταραχών τριών τάξεων. Πρώτα απ' όλα, παρατηρούμε δυσκολίες προσοχής και συγκέντρωσης, κινητική διέγερση και συναισθηματική αστάθεια, ιδιαίτερα έντονη στα πολύ μικρά παιδιά. Κατά δεύτερο λόγο διαπιστώνουμε γλωσσικές διαταραχές: καθυστέρηση λόγου, καθυστέρηση λεξιλογίου και "μηχανική προσωδία" (τα παιδιά απαγγέλλουν λέξεις που δεν καταλαβαίνουν). Κατά τρίτον, διαταραχές σχέσης, παιδιά κλεισμένα στον εαυτό τους, "στην αποστειρωμένη τους φούσκα", με επιθετικές συχνά συμπεριφορές απέναντι σε πρόσωπα και αντικείμενα. Σε κάποιες περιπτώσεις κυριαρχούν τα συμπτώματα της μιας ή της άλλης τάξης, σε κάποιες άλλες είναι εξίσου παρόντα τα συμπτώματα και των τριών τάξεων μαζί. Παρατηρούμε επίσης δυσκολίες με τις λεπτές κινητικές δεξιότητες. Εξετάζοντας το πρόβλημα διαπιστώσαμε ότι ένας εντυπωσιακά μεγάλος αριθμός των παιδιών αυτών, μεταξύ έξι μηνών και δύο - τριών χρόνων, ήταν από πολύ νωρίς και για πάρα πολύ χρόνο καθημερινά εκτεθειμένα σε κάποια οθόνη. Ονομάσαμε αυτήν τη διαταραχή Πρόωρη και υπερβολική έκθεση σε οθόνες [Exposition Précoce et Excessive aux Écrans / EPEE].
2. Μπορείτε να μας περιγράψετε περισσότερο αυτήν την "καινούργια" νευρο-αναπτυξιακή διαταραχή που μόλις ονομάσετε;
̶ Αυτός ο όρος έχει προταθεί για να περιγράψει ό,τι μερικοί επαγγελματίες αποκαλούν συμπτώματα αυτιστικής μορφής ή "εικονικό αυτισμό". Θεωρούμε ότι είναι λάθος να χρησιμοποιούμε αυτού τού είδους την ορολογία επειδή θίγει τους γονείς των παιδιών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι οι οθόνες που δημιουργούν τις διαταραχές. Και αυτό που παρατηρούμε εδώ οφείλει να ξεχωριστεί από τον αυτισμό, ακόμη και αν οι κλίμακες αξιολόγησης κατατάσσουν τα παιδιά αυτά στη ζώνη του "αυτιστικού φάσματος".
Ιδιαίτερα για τα παιδιά μεταξύ έξι μηνών και τριών χρόνων, οι συνέπειες της υπερέκθεσης σε οθόνες είναι πάρα πολύ σημαντική, επειδή σε αυτήν την ηλικία η λειτουργία της προσοχής αναπτύσσεται με την αλληλοεπίδραση. Το ίδιο συμβαίνει και με τον αλληλεπιδραστικό συγχρονισμό τον οποίον οι οθόνες παρεμποδίζουν. Η παρουσία των οθονών διαταράσσει το περιβάλλον του μικρού παιδιού. Οι γονείς απορροφημένοι από τις οθόνες τους δεν ανταποκρίνονται άμεσα στα αιτήματα των παιδιών, και το παιδί επιθυμεί αυτό το αντικείμενο που μοιάζει τόσο ενδιαφέρον για τον γονιό του!
Η κίνηση έλκει το ανθρώπινο μάτι και η αισθητήρια προσοχή τού μικρού παιδιού αιχμαλωτίζεται κυριολεκτικά από τις οθόνες. Όλα τα σενάρια άλλωστε που οι οθόνες προβάλλουν έχουν κατασκευαστεί για να τραβήξουν την προσοχή των θεατών. Όταν όμως το μικρό παιδί κοιτάζει μια οθόνη δεν μπορεί εύκολα να αποστασιοποιηθεί από τα ερεθίσματα που αυτή εκπέμπει. Αντίθετα όταν του αφηγούμαστε μια ιστορία δείχνοντάς του ένα εικονογραφημένο βιβλίο, το βλέμμα του μπορεί να απομακρυνθεί. Αυτό του επιτρέπει να ονειροπολήσει ή να περιπλανηθεί κάπου αλλού με τον νου του. Κοιτώντας την οθόνη δεν έχει, επίσης, τη δυνατότητα να συγχρονίσει τον δικό του λόγο με τον λόγο κάποιου άλλου. Δεν υπάρχει ανταλλαγή. Η οθόνη είναι τοξική για τον αλληλεπιδραστικό συγχρονισμό. Είναι ένα αναισθητικό.
Τα παιδιά των είκοσι, είκοσι τεσσάρων ή τριάντα μηνών που έχουν εκτεθεί σε οθόνες με τρόπο υπερβολικό και διαρκή τοποθετούνται από τις κλίμακες αξιολόγησης στη ζώνη του αυτισμού. Αν η έκθεση συνεχισθεί, βλέπουμε να εμφανίζεται μια αυξανόμενη απαίτηση για ενασχόληση με οθόνες, για απομόνωση στον κόσμο των οθονών που έχει ως συνέπεια την άρνηση των κοινωνικών επαφών, την καθυστέρηση στο λόγο και τις επιθετικές συμπεριφορές.
3. Τί θα συστήνετε λοιπόν για να απομακρυνθούν τα παιδιά από τις οθόνες;
̶ Για τα παιδιά που παρουσιάζουν συμπτώματα σαν αυτά που αναφέραμε, η πλήρης απομάκρυνση από οθόνες κρίνεται απαραίτητη για κάποιο πρώτο διάστημα. Όσο αργότερα επιβάλλουμε αυτήν την αποχή, τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο κίνδυνος τα συμπτώματα να παραμείνουν και το παιδί να δυσκολευτεί πολύ να ξαναβρεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο προσοχής και αλληλοεπίδρασης. Όταν όμως οι οδηγίες τηρηθούν αυστηρά η συμπεριφορά τού παιδιού αλλάζει πολύ γρήγορα. Αρχίζει να παίζει και να ξαναβρίσκει ευχαρίστηση στη συναναστροφή με τους άλλους.
Από την άλλη όμως, για λόγους προληπτικούς και εκπαιδευτικούς η πλήρης κατάργηση των οθονών είναι πλέον ανεφάρμοστη. Ωστόσο, ένα παιδί μικρότερο των τριών χρόνων δεν πρέπει να βρίσκεται μόνο του μπροστά σε μια οθόνη. Ο ενήλικας οφείλει να παραμένει πάντα δίπλα του κοιτάζοντας μαζί του τις διαδοχικές σκηνές, που φυσικά πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στην ηλικία του και να μην υπερβαίνουν τα είκοσι λεπτά το πολύ. Μετά η οθόνη σβήνει, ο γονιός ξαναπιάνει μαζί με το παιδί αυτά που έχουν δει και αλληλοεπιδρά μαζί του κάνοντας του ερωτήσεις. Οι οθόνες δεν πρέπει να είναι μέσον για να κρατηθεί "ήρεμο" ένα παιδί και να βρίσκουν οι γονείς την δικιά τους ησυχία! Μια παιδαγωγική χρήσης των οθονών είναι σήμερα απόλυτα αναγκαία τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς τους.
(Για περισσότερα βλέπε: Ο "εικονικός αυτισμός" [virtual autism] και οι "διαταραχές του αυτιστικού φάσματος".)
• • • • •
* Ο Daniel Marcelli (Ντανιέλ Μαρσελί) είναι ομότιμος καθηγητής της ψυχιατρικής του παιδιού και του εφήβου στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Πουατιέ, πρόεδρος της "γαλλικής εταιρείας της ψυχιατρικής του παιδιού, του εφήβου και των συνδεδεμένων επαγγελμάτων" [Société française de psychiatrie de l'enfant, de l'adolescent et des professions associées] και μέλος της "συλλογικότητας ενάντια στην υπερέκθεση στις οθόνες" [Collectif surexposition écrans / CoSE]. Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί τα εκλαϊκευμένα βιβλία του: "Αναστατωμένοι έφηβοι... Αναστατωμένοι γονείς" από τις εκδόσεις Πατάκης (2005), και "Τα χίλια πρόσωπα της εφηβείας" από τις εκδόσεις Καστανιώτης (2002).
** Η συνέντευξη παραχωρήθηκε το καλοκαίρι του 2018 στο Institut fédératif des addictions comportementales και αναδημοσιεύτηκε στον ιστότοπο Alerte écrans.
ΨυχοΑντιΜαχίες - αυτισμός και ΔΕΠΥ
Σχετικές αναρτήσεις:
• "H διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας" (ΔΕΠΥ) δεν υπάρχει". Μια συνέντευξη με τον παιδοψυχίατρο Patrick Landman
• Ian Hacking: Αυτισμός. Τί ξέρουμε. Τί πρέπει να μάθουμε. Τί μπορούμε να περιμένουμε.
• Thomas Szasz: Η "Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας" δεν είναι διάγνωση, είναι στιγματισμός
• Ian Hacking: Εφήμερες ψυχικές ασθένειες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου