Ακατέργαστη Τέχνη • Carlo Zinelli· επικοινωνώντας μέσω της τέχνης


    Ο Ιταλός ζωγράφος Κάρλο Τζινέλλι (Carlo Zinelli ) γεννήθηκε το 1916 σε μια πολυμελή οικογένεια στα περίχωρα της Βερόνα. Σε ηλικία μόλις δύο χρονών έχασε την μητέρα του και όταν έγινε εννιά ο πατέρας του τον έστειλε να δουλέψει σε αγρόκτημα, όπου και παρέμεινε μέχρι το τέλος της εφηβείας του.

   Παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (και ενώ εργαζόταν ως ειδικευόμενος σφαγέας στα δημοτικά σφαγεία της Βερόνα) επιστρατεύτηκε και κατετάγη στο σώμα των αλπινιστών, και το 1939 στάλθηκε  στον εμφύλιο της Ισπανίας. Μην αντέχοντας την καθημερινή φρίκη του πολέμου (ήταν τραυματιοφορέας) μέσα σε δύο μήνες κατέρρευσε ψυχικά και επέστρεψε στην Ιταλία. Έκτοτε, κατά διαστήματα, υπέφερε από τρομακτικού περιεχομένου ψευδαισθήσεις και παραληρηματικές ιδέες δίωξης, εξαιτίας των οποίων μπαινόβγαινε σε ψυχιατρεία (όπου και αναγκαζόταν να υποστεί τις βίαιες "θεραπείες" της εποχής: ηλεκτροσόκ και ινσουλινικό κώμα).
• • • • •

Carlo Zinelli (1916-1974)
   Το 1947, σε ηλικία 31 χρόνων, μετά από μια νέα κρίση κλείστηκε οριστικά πλέον στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Σαν Τζίακομο της Βερόνα (San Giacomo alla Tomba) με τη διάγνωση της παρανοειδούς σχιζοφρένειας. Τα επόμενα δέκα χρόνια απομονώθηκε ερμητικά στον εαυτό του και μιλώντας με νεολογισμούς ή ακατάληπτες λέξεις κατέστη σχεδόν ολοκληρωτικά ανίκανος για λεκτική επικοινωνία. Σταδιακά όμως ξεκίνησε να χαράσσει γκράφιτι (με βότσαλα και καρφιά) στους τοίχους και στο χώμα της αυλής του νοσοκομείου…

    Το 1957, όταν ο εγκατεστημένος στην Ιταλία Σκωτσέζος γλύπτης Μάικλ Νομπλ (Michael Noble) ίδρυσε εντός του ψυχιατρείου ένα εργαστήρι ελεύθερης έκφρασης, ο Τζινέλλι παροτρύνθηκε να συμμετάσχει σ' αυτό. Η μπλοκαρισμένη μέχρι τότε δυνατότητα έκφρασης και επικοινωνίας βρήκε επιτέλους έτσι μια διέξοδο μέσω της τέχνης, και ο Τζινέλλι άρχισε να ζωγραφίζει ανελλιπώς σχεδόν με ψυχαναγκαστική ακρίβεια οκτώ ώρες κάθε ημέρα. Τα επόμενα 14 χρόνια παρήγαγε σχεδόν 3.000 εντυπωσιακές συνθέσεις. Η έντονη αυτή δημιουργική του δραστηριότητα σταμάτησε οριστικά το 1971, όταν ξαφνικά και χωρίς προετοιμασία μεταφέρθηκε με διοικητική απόφαση σε ένα άλλο ψυχιατρείο της Βερόνα. Λίγα χρόνια μετά, το 1974, πέθανε από πνευμονία σε ηλικία 58 χρόνων έχοντας διανύσει 27 συνεχή χρόνια έγκλειστος σε ψυχιατρικά ιδρύματα.[1]
• • • • •

    Οι συνθέσεις του Τζινέλλι αποτελούνται από σειρές επαναλαμβανόμενων μοτίβων και μορφών που συχνά έχουν τρύπες στο κεφάλι ή το κορμί. Άνθρωποι (ή στρατιώτες), οχήματα, ζώα ή πουλιά, γεωμετρικά σχήματα, σταυροί και άλλα σύμβολα συνθέτουν ένα προσωπικό εικαστικό λεξιλόγιο με το οποίο Τζινέλλι φαίνεται σαν να ήθελε να επικοινωνήσει τις τραυματικές εκείνες εμπειρίες της ζωής του που δεν μπόρεσε ποτέ να εκφράσει λεκτικά.[2] Πολλές φορές γέμιζε τα κενά διαστήματα μεταξύ των διαφόρων μορφών με σειρές γραμμάτων, τα οποία όμως δεν σχηματίζουν κάποια λέξη ούτε έχουν κάποιο ευδιάκριτο νόημα -συμβολική ίσως απεικόνιση του δικού του ακατάληπτου προφορικού λόγου.

   Ο Carlo Zinelli, όπως και η Aloïse Corbaz ή ο Sylvain Fusco, είναι χαρακτηριστικές περιπτώσεις καλλιτεχνών της ακατέργαστης τέχνης (art brut), οι οποίοι σε μια εποχή που δεν ήταν ακόμη κανόνας η καταχρηστική χρήση νευροληπτικών φαρμάκων (για να καταστέλλουν μαζί με τα συμπτώματα και τις δημιουργικές ικανότητες των πασχόντων) κατόρθωσαν κατασκευάζοντας έναν αλλόκοτο παράδοξο και μυστηριώδη δικό τους κόσμο πέρα από τα κλισέ της επίσημης τέχνης και τις συμβάσεις της αστικής κουλτούρας να εκφράσουν (και ενδεχομένως σε πολλές περιπτώσεις να ξεπεράσουν) τα βίαια ψυχικά τραύματα που κάποια στιγμή τους καθήλωσαν για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Χρήστος Μπελόπουλος


Σημειώσεις

1. C. Tansella, "The seminal work of Carlo Zinelli", Epidemiology and Psychiatric Sciences, 22.1, March 2013.
•  Collection de l'Art Brut de Lausanne. "Carlo", https://www.artbrut.ch/fr_CH/auteur/carlo
•  Galerie Christian Berst de l'Art Brut. "Carlo Zinelli", http://www.christianberst.com/fr/artiste/carlo.html
•  Collection abcd. "Zinelli Carlo", https://abcd-artbrut.net/collection/zinelli-carlo/

2. Daniel Wojcik, Outsider Art: Visionary Worlds and Trauma, University Press of Mississippi, 2016.









Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου