Συνέντευξη του ψυχιάτρου-ψυχαναλυτή Πατρίκ Λαντμάν (Patrick Landman) στη γαλλική εφημερίδα "Λε Φιγκαρό"[1]
Μια κατασκευασμένη ασθένεια
Οι διαγνώσεις "ψυχικών ασθενειών" έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία τριάντα χρόνια σε όλες τις δυτικές χώρες, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να κρατούν πάντα τα πρωτεία. Αλλά ενώ οι ενήλικες φαίνεται να πλήττονται περισσότερο από την "επιδημία κατάθλιψης" (βλέπε: "Πως η κατάθλιψη έγινε επιδημία"), η "διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας" (η περιβόητη ΔΕΠΥ στην αργκό των ψ-επαγγελματιών) τείνει να γίνει η μάστιγα των παιδιών της σχολικής ηλικίας. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον το 11% των παιδιών στις ΗΠΑ "πάσχουν" από την διαταραχή αυτή και χρήζουν παρατεταμένης φαρμακευτικής αγωγής (ritalin, concerta κ.τ.λ) ή/και ψυχοθεραπείας -με το ποσοστό των αγοριών να είναι σε όλες τις έρευνες υπερτριπλάσιο από αυτό των κοριτσιών. Αλλά και στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το 2010 το παιδαγωγικό τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης το 6% των μαθητών δημοτικού βρέθηκε με "διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα".
Καλοπροαίρετοι (ή "πρόθυμοι" και προς άγραν πελατείας) ψυχίατροι και ψυχολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου της "υποδιάγνωσης" της ΔΕΠΥ (σε σύγκριση με τις ΗΠΑ) και δημοσιεύουν συχνά πυκνά στον έντυπο τύπο ή στο διαδίκτυο άρθρα και αναρτήσεις με σκοπό να πείσουν τους έτοιμους να πεισθούν γονείς, εκπαιδευτικούς και λοιπούς υπεύθυνους δημόσιους λειτουργούς ότι η "διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας" είναι μια καθόλα πραγματική ασθένεια που πρέπει έγκαιρα να αντιμετωπισθεί με τη βοήθεια των ειδικών -αλλιώς κινδυνεύει ακόμη και να οδηγήσει αργότερα στην τοξικομανία, στην εγκληματικότητα ή σε άλλα φοβερά δεινά, όπως υποστηρίζουν άλλωστε και κάποιες μεθοδολογικά προβληματικές ή αναξιόπιστες έρευνες που δημοσιεύονται κατά καιρούς στον χειραγωγούμενο από τη φαρμακευτική βιομηχανία διεθνή ιατρικό τύπο.[2]
Υπάρχουν όμως και οι φωνές των παιδοψυχιάτρων και παιδοψυχολόγων που αντιστέκονται ολοένα και πιο σθεναρά στην ψυχιατρικοποίηση της παιδικής ηλικίας -ψυχιατρικοποίηση που συντελείται κυρίως μέσω της κατηγορίας της "διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας".
"Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας δεν υπάρχει"[3], δηλώνει εμφατικά στην συνέντευξη που παραθέτουμε ο Πατρίκ Λαντμάν, Γάλλος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου "Είμαστε όλοι υπερκινητικοί; Η απίστευτη επιδημία των διαταραχών προσοχής"[4], και πρόεδρος της συλλογικότητας Stop DSM.[5] Συμπεριφορές απροσεξίας, υπερκινητικότητας ή παρορμητικότητας σίγουρα υπάρχουν, αλλά δεν είναι αναγκαστικά συμπτώματα μιας υποτιθέμενης υποβόσκουσας ψυχικής ασθένειας. Πολλές φορές μάλιστα δεν είναι παρά διακυμάνσεις των φυσιολογικών συμπεριφορών της παιδικής ηλικίας, ενώ σε κάποιες άλλες περιπτώσεις μπορούν να θεωρηθούν αντιδραστικές συμπεριφορές -απόρροια σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων- ή παρενέργειες του στείρου και ισοπεδωτικού εκπαιδευτικού συστήματος και των αλλοτριωμένων σύγχρονων τρόπων οικογενειακής ζωής.
Σε κάθε περίπτωση η παθολογικοποίηση των παραπάνω συμπεριφορών εξαρτάται από τον βαθμό ανοχής του σχολείου ή της οικογένειας. Η ανοχή στην υπερκινητικότητα είναι, για παράδειγμα, μεγαλύτερη όταν τα παιδιά ζουν σε ένα μεγάλο σπίτι στην εξοχή από ότι μπορεί να είναι όταν συμβιώνουν σε ένα στενάχωρο διαμέρισμα στην πόλη με τους γονείς να γυρνούν εξαντλημένοι αργά το βράδυ μετά από μια βαρετή, κουραστική ή καταπιεστική εργασία. "Η χορήγηση του φαρμάκου δεν είναι αναγκαία την περίοδο των διακοπών", γράφει με αποκαλυπτική ειλικρίνεια κάποιος "ειδικός" σε πρόσφατο άρθρο του δημοσιευμένο σε ελληνικό νευρολογικό-ψυχιατρικό περιοδικό. "Στην φρασεολογία και στα 'συμπτώματα' της ΔΕΠΥ", παρατηρεί ο κοινωνιολόγος Μπρους Κοέν, "εμφανίζεται καθαρά η πρόθεση να ιατρικοποιηθεί η συμπεριφορά των απείθαρχων παιδιών μέσα στη σχολική τάξη και στην οικογένεια." (Βλέπε: "Η ψυχιατρική ηγεμονία. Μια μαρξιστική θεωρία της ψυχικής αρρώστιας")[6]
ΨυχοΑντιΜαχίες
• • • • • • •
"Αυτοί που ισχυρίζονται ότι η ΔΕΠΥ είναι νευροαναπτυξιακή ασθένεια παίρνουν τις υποθέσεις τους για πραγματικότητα"
Le Figaro (L. F.): "Δεν υπάρχει", γράφετε, "η ΔΕΠΥ, η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας"…
Dr Patrick Landman (P. L.): Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη: Δεν έχει ανακαλυφθεί ποτέ τίποτα ούτε σε γενετικό επίπεδο, ούτε σε βιοχημικό, ούτε σε νευροαπεικόνιση. Αυτοί που ισχυρίζονται ότι η ΔΕΠΥ είναι νευροαναπτυξιακή ασθένεια παίρνουν τις υποθέσεις τους για πραγματικότητα. Και αυτό εξαιτίας μιας τριπλής παρεξήγησης, ενός λανθασμένου συλλογισμού: Θεωρούν ότι οι συμπεριφορές που κρίνονται μη-κανονικές είναι και ψυχιατρικές διαταραχές, και άρα η αιτία τους βρίσκεται στον εγκέφαλο, και άρα οφείλονται σε κάποια χημική ανισορροπία που θα πρέπει να διορθωθεί. Η "διαταραχή ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας" υπάρχει μόνον ως κοινωνική κατασκευή: Τρεις τύποι συμπεριφοράς (υπερκινητικότητα, διαταραχές προσοχής και παρορμητικότητα) συνενώθηκαν αυθαίρετα σε μία ενιαία ασθένεια μόνο και μόνο επειδή και οι τρεις αυτές συμπεριφορές μπορεί να γίνουν στόχος ενός συγκεκριμένου χημικού μορίου με βραχυπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα.
L. F.: Η ΔΕΠΥ γεννήθηκε δηλαδή μαζί με την ανακάλυψη της μεθυλφαινιδάτης, ή ριταλίνης όπως είναι περισσότερο γνωστή;
P. L.: Πράγματι η συνάθροιση των τριών αυτών συμπτωμάτων-συμπεριφορών χρονολογείται από την εποχή που η συγκεκριμένη χημική ουσία εμφανίσθηκε στο εμπόριο. Ο ρόλος των αμφεταμινών ήταν βέβαια γνωστός από το 1937, αλλά γρήγορα σταμάτησαν να τις χορηγούν σε παιδιά εξαιτίας των δυσάρεστων παρενεργειών τους. Αργότερα ανακαλύφθηκε αυτή η "λάιτ" αμφεταμίνη, και πρόσθεσαν στην υπερκινητικότητα την προσοχή (για να μπουν στο στόχαστρο και τα κορίτσια) και την παρορμητικότητα (για να μπουν στο στόχαστρο και οι έφηβοι). Αλλά όλα αυτά δεν είναι τίποτα άλλο παρά μόνον ψυχο-μάρκετινγκ!
L. F.: Ωστόσο τα τρία συμπτώματα που αναφέρατε υπάρχουν πραγματικά…
P. L.: Ασφαλώς και υπάρχουν και συχνά συνδέονται, αλλά αυτό δεν συνιστά ασθένεια. Τα συναντάμε άλλωστε σε ανθρώπους πολύ διαφορετικούς: σε επιληπτικούς αλλά και σε μεγαλοφυΐες[7] ή σε παιδιά με σχολικές δυσκολίες… Σύμφωνα με αμερικανική μελέτη αιτία διαταραχών προσοχής μπορεί να είναι ο χρόνος που τα παιδιά περνούν μπροστά σε ηλεκτρονικές οθόνες: Δίδεται τότε στο παιδί η διάγνωση της ΔΕΠΥ, ενώ το πρόβλημα θα μπορούσε να είχε λυθεί απλά με κατάλληλες παιδαγωγικές παρεμβάσεις. (Για τις δυσάρεστες ή και καταστροφικές παρενέργειες της συστηματικής ενασχόλησης των παιδιών με ηλεκτρονικές οθόνες κάθε είδους, βλέπε: "Εικονικός αυτισμός και διαταραχές αυτιστικού φάσματος")
L. F.: Τί μπορούμε να πούμε λοιπόν για τη μεθυλφαινιδάτη;
P. L.: Όταν παίρνετε ασπιρίνη για να κατεβάσετε τον πυρετό σας, αυτό λειτουργεί αλλά παρόλα αυτά δεν συμπεραίνετε ότι είχατε έλλειψη ασπιρίνης! Το ίδιο συμβαίνει και με τη μεθυλφαινιδάτη: Δεν θεραπεύει· "λειτουργεί", αλλά αυτό δεν είναι το ίδιο πράγμα. Τα φάρμακα έχουν τη θέση τους στην ψυχιατρική, αλλά δεν είναι το πάν. Η μεθυλφαινιδάτη μπορεί να αποβεί χρήσιμη προσφέροντας μια ανάπαυλα στο παιδί και στο περιβάλλον του, με την προϋπόθεση βέβαια ότι έχουμε προχωρήσει σε μια πραγματική διάγνωση που λαμβάνει υπόψη της το πλαίσιο μέσα στο οποία τα συμπτώματα εμφανίζονται. Το να βλέπει κανείς το παιδί μόνο μια φορά το χρόνο για να ανανεώσει απλώς τη συνταγή δεν χρησιμεύει σε τίποτα: Πρέπει να επωφεληθεί από την ανάπαυλα που το φάρμακο επιφέρει για να το υποστηρίξει ψυχολογικά και ενδεχομένως να προτείνει τα κατάλληλα κοινωνικά ή παιδαγωγικά μέτρα…
L. F.: Πιστεύεται ότι ο αριθμός των διαγνώσεων αυξάνεται στη Γαλλία;
P. L.: Έχω ήδη πει ότι σύντομα θα έχουμε "επιδημία" ΔΕΠΥ. […] Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα μαύρο παιδί με κοινωνικά προβλήματα που ζει σε μια υποβαθμισμένη συνοικία κινδυνεύει 6,5 φορές περισσότερο να διαγνωστεί με ΔΕΠΥ από ότι ένα λευκό παιδί των πλούσιων προαστίων. Η μεθυλφαινιδάτη δεν θα πρέπει να γίνεται το όπιο για να αποκρυφτούν τα κοινωνικά προβλήματα. Και ας μην ξεχνάμε επίσης ότι υπάρχουν και χαρισματικά παιδιά που είναι ανύπαρκτοι ή φριχτοί μαθητές στο σχολείο επειδή το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους, παιδιά με μεγάλες ικανότητες που βαριούνται μέσα στη σχολική τάξη… Μόνο που τα όρια ανοχής ολοένα και στενεύουν. Εγώ όμως είμαι εδώ για να θεραπεύω, όχι για να εντάσσω τους ανθρώπους σε κάποια κανονικότητα [σβήνοντας τις ιδιαιτερότητές τους].
Μετάφραση / προσαρμογή: Χρήστος Μπελόπουλος
------------------------------------------
Σχετικές αναρτήσεις
• Thomas Szasz: Η "ΔΕΠΥ" δεν είναι διάγνωση, είναι στιγματισμός
• Bruce Levin: Γιατί οι "αντι-εξουσιαστές" διαγνώσκονται ψυχικά ασθενείς
• Bruce Levin: Γιατί οι "αντι-εξουσιαστές" διαγνώσκονται ψυχικά ασθενείς
Σημειώσεις
1. Συνέντευξη του Patrick Landman στη δημοσιογράφο Soline Roy. "Dr Landman: L'hyperactivité existe, pas le TDAH" [Η υπερκινητικότητα υπάρχει. Όχι η ΔΕΠΥ], Le Figaro, 11/2/2015.
2. Για μια επισκόπηση των μεθοδολογικών, στατιστικών και επιστημολογικών προβλημάτων των σχετικών με τη ΔΕΠΥ ερευνών βλέπε:
Patrick Landman, "Les biais incotournables du TDAH", Collectif Initiative pour une Clinique du Sujet STOP DSM.
3. O Patrick Landman δανείζεται τη φράση από τον τίτλο του βιβλίου τού Αμερικανού νευρολόγου Richard Saul "ADHD Does not exist: The truth about attention deficit and hyperactivity disorder" (2014), στο οποίο και αναφέρεται ρητά σε άλλα κείμενά του.
4. Patrick Landman, Tous hyperactifs ? L'incroyable épidémie de troubles de l'attention, édit. Albin Michel, 2015.
5. Ο σύλλογος Stop DSM (Initiative pour une Clinique du Sujet STOP DSM) ιδρύθηκε το 2010 αρχικά από Γάλλους ψυχαναλυτές για να καταγγείλει τον επεκτατισμό της αμερικανικής βιοψυχιατρικής και τον επικίνδυνο ψευδοεπιστημονισμό του διαγνωστικού της εγχειριδίου (DSM) που οδηγεί στην παθολογικοποίηση των φυσιολογικών συμπεριφορών, στην υπερδιάγνωση και στην υπερκατανάλωση ψυχιατρικών φαρμάκων. Στον ιστότοπο Stop DSM δημοσιεύονται κριτικά άρθρα στα γαλλικά, αγγλικά και ισπανικά. Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η προσπάθεια του συλλόγου Stop-DSM, όπως και ο πρόεδρός του Patrick Landman, παρά την αντίθεσή τους στην ψυχιατρικοποίηση των παρεκκλίσεων και των διαφορών ή στην υποταγή της ψυχιατρικής στα κελεύσματα της φαρμακοβιομηχανίας, παραμένουν φωνές διαμαρτυρίας πάντα "εντός των τειχών της ψυχιατρικής". (Βλέπε και σημ. 7)
6. Bruce Cohen, Psychiatric Hegemony: A Marxist Theory of Mental Illness, Palgrave Macmillan, 2016. (Βιβλιοπαρουσίαση: "Η ψυχιατρική ηγεμονία. Μια μαρξιστική θεωρία της ψυχικής αρρώστιας")
7. "Σήμερα, κατά πάσα πιθανότητα, και στον νεαρό Άλμπερτ Αϊστάιν θα είχε δοθεί η διάγνωση της ΔΕΠΥ και ίσως ακόμη και της ΕΠΔ", λέει ο Αμερικανός ψυχολόγος Bruce Levine. (Βλέπε το άρθρο του: "Γιατί οι "αντι-εξουσιαστές διαγνώσκονται ψυχικά ασθενείς") Και όπως γράφει στο βιβλίο του "Commonsense Rebellion", τα παιδιά στα οποία έχει δοθεί η διάγνωση της ΔΕΠΥ, με συνέπεια να υποχρεώνονται να παίρνουν φάρμακα (μακροπρόθεσμα επικίνδυνα και νοσογόνα) ή να υποβάλλονται σε ψυχοθεραπείες, αρχίζουν να συμπεριφέρονται όπως ακριβώς και όλα τα άλλα, τα "φυσιολογικά", παιδιά όταν τους δίνεται η δυνατότητα να ασχοληθούν ελεύθερα με κάτι που έχουν τα ίδια επιλέξει, τα κινητοποιεί και τα ενδιαφέρει πραγματικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου