Ακατέργαστη Τέχνη • Οι φανταστικές "εργένικες" μηχανές και οι υβριδικές φιγούρες του Heinrich Anton Müller

   Ο Χάινριχ Άντον Μύλλερ (Heinrich Anton Müller), αυτοδίδακτος ζωγράφος και γλύπτης-κατασκευαστής "μηχανών", γεννήθηκε το 1865(;) στις Βερσαλλίες. Μετά την ενηλικίωσή του εγκαταστάθηκε στην Ελβετία, στη χώρα της γυναίκας του, όπου και άρχισε να εργάζεται ως αμπελουργός. Επινόησε μάλιστα και κατασκεύασε, όντας πολυμήχανος, μια μηχανή για το κλάδεμα και το μπόλιασμα των αμπελιών. Λίγα χρόνια αργότερα έχασε την πατέντα ευρεσιτεχνίας, όταν ξέχασε να πληρώσει το απαιτούμενο από τις αρχές ετήσιο τέλος, και η εφεύρεση του πέρασε σε χέρια άλλων ανθρώπων.

   Ο Μύλλερ δεν άντεξε την αδικία αυτή. Κατέρρευσε ψυχολογικά και έπεσε σε χρόνια κατάθλιψη. Με τον καιρό η ψυχολογική του κατάσταση χειροτέρεψε και το 1906, σε ηλικία περίπου 40 χρόνων, κλείστηκε στο ψυχιατρικό άσυλο του Μύνσινγκεν (Münsingen), κοντά στη Βέρνη, όπου και παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε το 1930, έχοντας παραμείνει έγκλειστος για 24 συνεχή χρόνια.[1]

• • • • •

Ο Heinrich Anton Müller με μία από τις μηχανές του

   Το 1914, αρκετά χρόνια μετά την εισαγωγή του στο ψυχιατρείο, χρησιμοποιώντας κομμάτια από ύφασμα ή δέρμα, σύρματα και άλλα υλικά που μάζευε από τα σκουπίδια άρχισε να συναρμολογεί φανταστικές μη-χρηστικές μηχανές, "εργένικες μηχανές" [machines célibataires], ο μόνος προορισμός των οποίων ήταν να παράγουν κάποιο είδος κίνησης. "Λίπαινε" πολλές φορές εξαρτήματα των μηχανών αυτών με τα περιττώματά του, και μετά από κάποιο διάστημα τις κατέστρεφε. Σήμερα σώζονται μόνο μερικές φωτογραφίες τους στο Μουσείο Ακατέργαστης Τέχνης της Λωζάννης.

   Εκτός από το να κατασκευάζει τις περίεργες και ευφυείς μηχανές του, ο Μύλλερ επιδιδόταν επίσης στη ζωγραφική. Ζωγράφιζε, αρχικά πάνω στους τοίχους του ασύλου και αργότερα σε χαρτόνια και χαρτιά περιτυλίγματος, υβριδικά ζώα και αλλόκοτες παραμορφωμένες μορφές με μεγάλα μάτια και θλιμμένη έκφραση. Κάποιες φορές πρόσθετε πάνω στις ζωγραφιές ή στο πίσω μέρος τους μικρά κείμενα με καλλιγραφικά γράμματα.

• • • • •

Άτιτλο έργο του Heinrich Anton Müller (γύρω στο 1920)
Collection de l'Art Brut de Lauzanne

   Το έργο τού Μύλλερ ενέπνευσε και επηρέασε τον Γάλλο ζωγράφο και συλλέκτη έργων της "ακατέργαστης τέχνης" Ζαν Ντυμπυφέ (Jean Dubuffet), καθώς και τους Ελβετούς Ντάνιελ Σπέρι (Daniel Spoerri) και Ζαν Τινγκελί (Jean Tinguely),[2] οι οποίοι τού αφιέρωσαν μάλιστα αργότερα ως ένδειξη αναγνώρισης κάποια από τα δικά τους έργα (μεταξύ των οποίων και ο περίφημος "Κύκλωπας", το γιγάντιο άγαλμα-μηχανή που ο Τινγκελί μαζί με τη σύζυγό του Νίκι ντε Σαίν Φαλ και άλλους φίλους του καλλιτέχνες κατασκεύασε μέσα σε ένα δάσος στα περίχωρα του Παρισιού).[3]

Χρήστος Μπελόπουλος   

---

Έργα του Heinrich Anton Müller

ΨυχοΑντιΜαχίες

---

Σημειώσεις

1. Collection de l'Art Brut de Lausanne, "Müller, Heinrich Anton".
• Institut suisse pour l’étude de l’art (SIK-ISEA), "Müller, Heinrich Anton"

2. Roberta Smith, "The fantastical visions of an obsessive outsider", New York Times 17/3/1995.

3. Images de la culture / CNC, "Le souffle créateur de la Waldau": Συνέντευξη με τον Hervé Nisic, σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ "La Beauté crue" (2008) που διερευνά τις σχέσεις τέχνης και τρέλλας με βάση τα έργα των εγκλείστων ψυχασθενών στα ελβετικά φρενοκομεία των αρχών του 20ου αιώνα και το πώς τα έργα αυτά επηρέασαν τη μοντέρνα τέχνη και καλλιτέχνες σαν τον Jean Dubuffet, τον Jean Tinguely ή τον Daniel Spoerri.

---