Ο Συλβαίν Φυσκό (ή Φούσκο ιταλιστί, Sylvain Fusco), ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της "ακατέργαστης τέχνης", γεννήθηκε το 1903 στη Λυών σε μια πολυπληθή και φτωχή οικογένεια Ιταλών μεταναστών. Στα δεκατρία του χρόνια εγκατέλειψε το σχολείο και άρχισε να μαθαίνει ξυλογλυπτική στο ξυλουργείο του πατέρα του, ενώ παρακολουθούσε ταυτόχρονα και κάποια μαθήματα σχεδίου στη Σχολή Καλών Τεχνών της Λυών.
Προς το τέλος της εφηβείας του ερωτεύθηκε μια ιερόδουλη και έκανε μαζί της ένα παιδί που πέθανε δύο μήνες μετά τη γέννησή του. Την ίδια εποχή γνωρίστηκε με ανθρώπους της νύχτας, έγινε μέλος μιας συμμορίας με το όνομα "Απάτσι", και κάποιο βράδυ, κατά τη διάρκεια μιας φιλονικίας σ' ένα μπαρ, σκότωσε άθελά του μια γυναίκα. Προσπάθησε τότε να αποφύγει τη σύλληψη καταφεύγοντας στο Παρίσι, αλλά ένα μήνα μετά συνελήφθη από την αστυνομία και οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Το 1921, οι δικαστές αποδεχόμενοι το ελαφρυντικό της μετεφηβικής ηλικίας τον καταδίκασαν σε δύο μόνο χρόνια φυλάκιση, με την υποχρέωση όμως μετά την έκτιση της ποινής του να υπηρετήσει στα διαβόητα πειθαρχικά τάγματα της Αλγερίας που είχαν ως αποστολή την βίαιη καταστολή των αντιδράσεων των αποικιοκρατούμενων πληθυσμών.[1]
Ο Συλβαίν Φυσκό δεν άντεξε για πολύ τη σκληρή ζωή τού στρατώνα, την σιδερένια πειθαρχία των πειθαρχικών ταγμάτων και τις επαναλαμβανόμενες σκηνές ασύδοτης βίας στις οποίες αναγκαστικά παραβρισκόταν. Απομονώθηκε στον εαυτό του και κατέφυγε σε μια οριστική και πλήρη άρνηση ομιλίας (βωβότητα). Επαναπατρίσθηκε στη Γαλλία και το 1930 εισήχθη ως σχιζοφρενής στο φρενοκομείο της Λυών, όπου και εγκλείστηκε στο πολύ αυστηρό τμήμα των "ανησύχων".
Το 1935, μετά από πέντε χρόνια απραξίας, άρχισε να σχεδιάζει γκράφιτι στους τοίχους του κελιού του και στη μάνδρα της αυλής. Χάραζε τα σχέδια του με χαλίκια και τα χρωμάτιζε με χρώματα που έπαιρνε από πολτοποιημένα φυτά, κάρβουνο και κιμωλία. Το 1938 ο γιατρός Αντρέ Ρεκέ (André Requet) έδωσε σημασία στα έργα του και θέλοντας να τον βοηθήσει του χάρισε φύλλα ζωγραφικής, ξυλομπογιές και παστέλ. Αλλά ο Φυσκό προτίμησε να συνεχίζει να ζωγραφίζει με τα χρώματα που κατασκεύαζε ο ίδιος -όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι ψυχωτικοί για τους οποίους η συλλογή των υλικών και η κατασκευή των δικών τους χρωμάτων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της δημιουργικής κίνησης και πράξης.[2]
Μέσα σε ένα χρόνο ο Φυσκό δημιούργησε πάνω από εκατόν τριάντα έργα, συχνά σχεδιάζοντας μπρος πίσω πάνω στο ίδιο φύλλο χαρτιού. Ζωγράφιζε με φρενήρη ρυθμό πληθωρικές γυναικείες μορφές, άλλοτε γυμνές και άλλοτε με ρούχα που παρέπεμπαν στα καμπαρέ της εποχής, με πανομοιότυπα πρόσωπα, σκούρα μαλλιά και μικρό -σε σχήμα καρδιάς- στόμα. Μετά από ένα χρόνο έντονης δημιουργίας, όταν ο ψυχίατρος του (ο Αντρέ Ρεσκέ) επιστρατεύτηκε λόγω του πολέμου και εγκατέλειψε προσωρινά το ψυχιατρικό άσυλο, ο Φουσκό σταμάτησε απότομα να ζωγραφίζει. Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1940, θα είναι ένας από τους πρώτους εγκλείστους του ψυχιατρείου της Λυών που θα πεθάνει από πείνα.[3]
(Συνολικά στο ψυχιατρείο της Λυών κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πέθαναν από την πείνα ή το κρύο οι 2000 από τους 3000 ασθενείς που υπήρχαν σ' αυτό.[4])
Τα έργα του Συλβαίν Φυσκό παρέμειναν άγνωστα μέχρι το 1979, όταν ένας άλλος ψυχίατρος, ο Πατρίκ Λεμουάν (Patrick Lemoine) οργάνωσε μια αναδρομική έκθεση στη Δημοτική βιβλιοθήκη της Λυών. Σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Ακατέργαστης Τέχνης της Λωζάννης. [5]
1. Στα "πειθαρχικά τάγματα της Αφρικής", στα οποία υπηρετούσαν στρατιωτικοί ή πολίτες που είχαν εκτίσει ποινές φυλάκισης ή και άτομα για τα οποία απλώς υπήρχαν πληροφορίες ή υποψίες ότι συμμετείχαν σε παράνομες ενέργειες, οι κανόνες πειθαρχίας και εκπαίδευσης ήταν πολύ πιο αυστηροί από ό,τι στο υπόλοιπο γαλλικό στράτευμα. Οι μονάδες αυτές αποτελούσαν το κατ' εξοχήν μέσο καταστολής της γαλλικής αποικιοκρατίας ενάντια στις εθνικο-απελευθερωτικές κινήσεις των αποικιοκρατούμενων λαών και "φημιζόταν" για τη βαναυσότητα των επεμβάσεων τους.
2. Jean Oury, Création et schizophrénie [Δημιουργία και σχιζοφρένεια], p. 194 ("entretien entre Henri Maldiney et Jean Oury"), édit. Galilée, 1989.
3. Céline Muzelle, "Sylvain Fusco", Raw Vision, n˚ 46, 2004.
5. Collection de l'Art Brut de Lausanne, "Sylvain Fusco": http://www.artbrut.ch/fr/21004/1042/auteurs/fusco--sylvain
Ο Συλβαίν Φυσκό δεν άντεξε για πολύ τη σκληρή ζωή τού στρατώνα, την σιδερένια πειθαρχία των πειθαρχικών ταγμάτων και τις επαναλαμβανόμενες σκηνές ασύδοτης βίας στις οποίες αναγκαστικά παραβρισκόταν. Απομονώθηκε στον εαυτό του και κατέφυγε σε μια οριστική και πλήρη άρνηση ομιλίας (βωβότητα). Επαναπατρίσθηκε στη Γαλλία και το 1930 εισήχθη ως σχιζοφρενής στο φρενοκομείο της Λυών, όπου και εγκλείστηκε στο πολύ αυστηρό τμήμα των "ανησύχων".
 |
| Sylvain Fusco (1903-1940) |
Μέσα σε ένα χρόνο ο Φυσκό δημιούργησε πάνω από εκατόν τριάντα έργα, συχνά σχεδιάζοντας μπρος πίσω πάνω στο ίδιο φύλλο χαρτιού. Ζωγράφιζε με φρενήρη ρυθμό πληθωρικές γυναικείες μορφές, άλλοτε γυμνές και άλλοτε με ρούχα που παρέπεμπαν στα καμπαρέ της εποχής, με πανομοιότυπα πρόσωπα, σκούρα μαλλιά και μικρό -σε σχήμα καρδιάς- στόμα. Μετά από ένα χρόνο έντονης δημιουργίας, όταν ο ψυχίατρος του (ο Αντρέ Ρεσκέ) επιστρατεύτηκε λόγω του πολέμου και εγκατέλειψε προσωρινά το ψυχιατρικό άσυλο, ο Φουσκό σταμάτησε απότομα να ζωγραφίζει. Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1940, θα είναι ένας από τους πρώτους εγκλείστους του ψυχιατρείου της Λυών που θα πεθάνει από πείνα.[3]
(Συνολικά στο ψυχιατρείο της Λυών κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πέθαναν από την πείνα ή το κρύο οι 2000 από τους 3000 ασθενείς που υπήρχαν σ' αυτό.[4])
Τα έργα του Συλβαίν Φυσκό παρέμειναν άγνωστα μέχρι το 1979, όταν ένας άλλος ψυχίατρος, ο Πατρίκ Λεμουάν (Patrick Lemoine) οργάνωσε μια αναδρομική έκθεση στη Δημοτική βιβλιοθήκη της Λυών. Σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Ακατέργαστης Τέχνης της Λωζάννης. [5]
Χρήστος Μπελόπουλος / Χρήστος Αμπελάς
• • • • •
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Σημειώσεις
1. Στα "πειθαρχικά τάγματα της Αφρικής", στα οποία υπηρετούσαν στρατιωτικοί ή πολίτες που είχαν εκτίσει ποινές φυλάκισης ή και άτομα για τα οποία απλώς υπήρχαν πληροφορίες ή υποψίες ότι συμμετείχαν σε παράνομες ενέργειες, οι κανόνες πειθαρχίας και εκπαίδευσης ήταν πολύ πιο αυστηροί από ό,τι στο υπόλοιπο γαλλικό στράτευμα. Οι μονάδες αυτές αποτελούσαν το κατ' εξοχήν μέσο καταστολής της γαλλικής αποικιοκρατίας ενάντια στις εθνικο-απελευθερωτικές κινήσεις των αποικιοκρατούμενων λαών και "φημιζόταν" για τη βαναυσότητα των επεμβάσεων τους.
2. Jean Oury, Création et schizophrénie [Δημιουργία και σχιζοφρένεια], p. 194 ("entretien entre Henri Maldiney et Jean Oury"), édit. Galilée, 1989.
3. Céline Muzelle, "Sylvain Fusco", Raw Vision, n˚ 46, 2004.
4. Η "ήπια εξολόθρευση" των εγκλείστων στα ψυχιατρικά άσυλα της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής
Στη Γαλλία μεταξύ 1940 και 1945 πέθαναν από την πείνα και το κρύο συνολικά σαράντα έως πενήντα χιλιάδες έγκλειστοι σε ψυχιατρικά άσυλα. Με δεδομένο ότι το ποσοστό θνησιμότητας στα ψυχιατρικά άσυλα ήταν κατά πολύ μεγαλύτερο από το αντίστοιχο ποσοστό σε άλλου είδους ιδρύματα ή νοσοκομεία, μετά το 1970 άρχισε να εκφράζεται η άποψη (που πάντως είναι δύσκολο να αποδειχθεί ιστορικά ελλείψει σχετικών εγγράφων) ότι η εκατόμβη των ψυχικά πασχόντων ήταν ηθελημένη και προσχεδιασμένη από τις γερμανικές αρχές κατοχής και το συνεργαζόμενο μαζί τους καθεστώς του Βισύ. Μόνο που στη Γαλλία, σε αντίθεση με ότι συνέβη στη Γερμανία, οι αρχές επέλεξαν ένα τρόπο "ήπιας εξολόθρευσης", αφήνοντας τους ασθενείς να πεθάνουν σταδιακά από έλλειψη επαρκούς τροφής και γενικότερης ένδειας. Ο αντιστασιακός κουμουνιστής ψυχίατρος Λυσιέν Μποναφέ (Lucien Bonnafé), πρωτεργάτης της θεσμικής ψυχοθεραπείας (psychothérapie institutionnelle) και του κινήματος της αποασυλοποίησης, ήταν από τους λίγους ψυχιάτρους που αγωνίσθηκε για να αναγνωριστεί, έστω και καθυστερημένα, η ευθύνη του γαλλικού κράτους και των ψυχιάτρων της εποχής, στην εξόντωση των ψυχικά πασχόντων. Αντίθετα, άλλες ηγετικές προσωπικότητες της γαλλικής ψυχιατρικής θεώρησαν ότι η μαύρη αυτή σελίδα της ιστορίας της ήταν προτιμότερο να ξεχαστεί οριστικά.*
Εκτός από τον Συλβαίν Φυσκό, από την πείνα πέθανε την ίδια περίοδο και μια άλλη σημαντική μορφή της art brut, η Σεραφίν ντε Σανλίς (Séraphine de Senlis).
* Isabelle von Bueltzingsloewen, "Les aliénés morts de faim dans les hôpitaux psychiatriques français sous l'occupation", Vingtième Siècle. Revue d'histoire, n˚ 76, 2002.
Εκτός από τον Συλβαίν Φυσκό, από την πείνα πέθανε την ίδια περίοδο και μια άλλη σημαντική μορφή της art brut, η Σεραφίν ντε Σανλίς (Séraphine de Senlis).
* Isabelle von Bueltzingsloewen, "Les aliénés morts de faim dans les hôpitaux psychiatriques français sous l'occupation", Vingtième Siècle. Revue d'histoire, n˚ 76, 2002.
5. Collection de l'Art Brut de Lausanne, "Sylvain Fusco": http://www.artbrut.ch/fr/21004/1042/auteurs/fusco--sylvain
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου