«Η "ψύχωση"... μια διαφορετική σχέση με τον κόσμο»
(Félix Guattari)
(Félix Guattari)
 |
| Άτιτλο έργο της Henriette Zéphir |
Η Ενριέτ Ζεφίρ (Henriette Zéphir) γεννήθηκε το 1920 σε ένα χωριό κοντά στην Τουλούζη και μέχρι τα ένδεκα της χρόνια έζησε με τη γιαγιά και τον παππού της επειδή η μητέρα και ο πατέρας της δούλευαν "μακριά" από το χωριό. Τελειώνοντας τη βασική σχολική της εκπαίδευση, θέλησε να συνεχίσει σπουδάζοντας σχέδιο και ζωγραφική, αλλά οι γονείς της δεν της το επέτρεψαν. Έτσι, το 1941 παντρεύτηκε έναν Μαρτινικέζο ("για να ξεφύγει από την πατρική της οικογένεια") και ξεκίνησαν μαζί για να εγκατασταθούν στις Αντίλλες.Το καράβι που τους μετέφερε μπλοκαρίστηκε εξ αιτίας του πολέμου στο λιμάνι της Καζαμπλάνκα· ο σύζυγος της επιστρατεύθηκε, και η ίδια αναγκάστηκε να παραμείνει μόνη της για δυόμισι χρόνια στο Μαρόκο περιμένοντας τόν γυρισμό του. Μετά το τέλος του πόλεμου εγκαταστάθηκαν στην Μαρτινίκη, όπου η Ενριέτ δεν μπόρεσε όμως ποτέ να προσαρμοστεί πραγματικά· ένιωθε πάντα σαν να βρισκόταν σε "υποχρεωτική εξορία". Το 1956 χώρισε, επέστρεψε στην μητροπολιτική Γαλλία μαζί με τα δυο της παιδιά και εγκαταστάθηκε οριστικά στην Νίκαια.
Πέντε χρόνια αργότερα, και "συγκεκριμένα στις 3 Μαΐου του 1961", ένιωσε ξαφνικά μια παρουσία δίπλα της, "ζωντανά, όπως βλέπω εσάς τώρα" ακούγεται να λέει στο ντοκιμαντέρ που γύρισε ο Μπαστιέν Ζενού (Bastien Genoux) για τη ζωή και το έργο της.[1] Ήταν το "πνεύμα" του Δον Κάρλος τυλιγμένο μέσα σε μια φωτεινή αύρα -του Δον Κάρλος που θα γίνει ο πνευματικός "οδηγός" της και που, όπως διατεινόταν αργότερα, υπήρξε σύντροφός της σε μια προηγούμενη ζωή. Ο Δον Κάρλος τη ρώτησε αν δεχόταν να τεθεί υπό την επήρεια των "πνευμάτων" και να εργασθεί με την καθοδήγησή τους για το καλό του πλανήτη. Η Ενριέτ φυσικά δέχθηκε, και από εκείνη την στιγμή άρχισε (στα 41 της χρόνια) να ζωγραφίζει, καθοδηγούμενη πάντα από τα "πνεύματα", ώρες ατέλειωτες χωρίς σταματημό: Γεωμετρικά σχήματα, ανεικονικά στοιχεία, καμπύλες και κυρτές γραμμές, εικόνες-μηνύματα ενός άλλου κόσμου.
 |
| Henriette Zéphir |
Για την Ενριέτ Ζεφίρ οι πίνακές της δεν ήταν έργα τέχνης, αλλά "μηνύματα" που της υπαγόρευαν οι δυνάμεις του επέκεινα, όργανο των οποίων αισθανόταν ότι ήταν η ίδια. Μερικές φορές άλλωστε τα μηνύματα μπορεί να ήταν λεκτικά: Γονατισμένη για ώρες στο πάτωμα κατέγραφε λεπτομερώς ότι της έλεγαν οι φωνές των "πνευμάτων-οδηγών" της.[2]
Η Ενριέτ Ζεφίρ πέθανε το 2012 σε ηλικία 92 χρόνων. Έχοντας ένα σταθερό και οικείο υποστηρικτικό περιβάλλον κατόρθωσε, παρά το χρόνιο "παραλήρημα" και τις όποιες "ψευδαισθήσεις" της, να παραμείνει μακριά από τα ψυχοφάρμακα και την ψυχιατρική (για την οποία δεν θα ήταν παρά μία ακόμη σχιζοφρενής), διατηρώντας έτσι αλώβητη τη δημιουργική καλλιτεχνική της ικανότητα μέχρι το τέλος της ζωής της. "Η ψύχωση", έλεγε ο Φελίξ Γκουατταρί, "αν ξετυλίγεται γύρω της μια ζωή συλλογική, και σε κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο, μπορεί να δείξει τον πραγματικό της πρόσωπο, που δεν είναι κάτι αλλόκοτο ή βίαιο, όπως πολλοί πιστεύουν ακόμα, αλλά αυτό μιας διαφορετικής σχέσης με τον κόσμο".[3]
• • • • •
Το έργο της Ενριέτ Ζεφίρ "ανακάλυψε" το 1965 ο Ζαν Ντυμπυφέ (Jean Dubuffet), ο οποίος συμπεριέλαβε έργα της στην πρώτη έκθεση "ακατέργαστης τέχνης" (art brut) που έγινε ποτέ, το 1967 στο Παρίσι.
Χρήστος Μπελόπουλος
Σημειώσεις
1. "Henriette Zephir - le souffle des esprits". (Μια ταινία των Bastien Genoux και Mario Del Curto): https://vimeo.com/421239522. Collection de l'Art Brut de Lausanne, "Henriette Zéphir"
• Christian Berst Art Brut, "Henriette Zéphir, a woman under the influence"
• Collection abcd (art brut), "ZEPHIR Henriette"
3. Félix Guattari, Από τη Λέρο στη Λα Μπορντ, σελ. 60, εκδ.Κουκίδα, 2015.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
(Βλέπε επίσης: Τα παράξενα παραδεισιακά φυτά της Séraphine de Senlis)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου