"Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών" της Χαϊδελβέργης (SPK)· το πιο ριζοσπαστικό "αντι-ψυχιατρικό" εγχείρημα ψυχικά πασχόντων στην δεκαετία του 1970

«Η αρρώστια είναι ένα πολιτικό γεγονός / είναι η έκφραση
της καταστροφικής για τη ζωή βίας τού κεφαλαίου.
Η επανάσταση είναι η θεραπεία.» 
(Αποσπάσματα από κείμενα του SPK) [1] & [2]

• Η σύντομη ιστορία του SPK - οι απαρχές
• Τρόπος οργάνωσης της κοινότητας των ασθενών - ομάδες αλληλοβοήθειας, μελέτης και πολιτικού προβληματισμού
• Οι συλλήψεις και η καταστολή
• Η σύνοψη των θέσεων του SPK για την ψυχική και σωματική αρρώστια από τον Ζαν Πωλ Σαρτρ
• SPK και Φράξια Κόκκινος Στρατός

   Στις αρχές του 1970 ο Γερμανός πανεπιστημιακός ψυχίατρος Βόλφγκανγκ Χούμπερ (Wolfgang Huber) ίδρυσε μαζί με ασθενείς της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης την "Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών" (Sozialistisches Patientenkollektiv -SPK), μια ριζοσπαστική αντικαπιταλιστική αντι-ιεραρχική οργάνωση "που φιλοδοξούσε να μεταβάλλει τους ψυχικά πάσχοντες σε συνειδητούς επαναστάτες".

   Αν και ο Χούμπερ διατήρησε έναν πρωταγωνιστικό ρόλο και τα επόμενα χρόνια, το SPK γρήγορα απέκτησε τον χαρακτήρα μιας πλήρως αυτο-οργανωμένης κοινότητας, της πρώτης κοινότητας ψυχικά πασχόντων που θέλησε να αμφισβητήσει εμπράκτως και δυναμικά όχι μόνον την θεσμική ψυχιατρική αλλά και τον κυριαρχικό ρόλο των (πανταχού παρόντων) επαγγελματιών της ψυχικής υγείας. Στόχος του SPK ήταν να καταργηθεί άμεσα η ιεραρχική σχέση γιατρού-ασθενούς, και να τεθούν οι θεσμοί περίθαλψης, νοσηλείας, ιατρικής εκπαίδευσης και έρευνας κάτω από τον έλεγχο των ασθενών: "Να πάψουν οι ασθενείς να χρησιμοποιούνται ως πειραματόζωα για τις σταδιοδρομίες των γιατρών και τα κερδοφόρα συμφέροντα των ερευνητών", και να καταστούν ικανοί να αντιμετωπίσουν τις νοσογόνες συνθήκες εκμετάλλευσης τους "διαμορφώνοντας [μέσα από τη συλλογική πολιτική δουλειά, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη] μια προλεταριακή συνείδηση, προϋπόθεση και όργανο της σταδιακής θεραπείας σε μαζική κλίμακα".

Η σύντομη ιστορία του SPK - οι απαρχές

   Οι βάσεις για τη δημιουργία του SPK τέθηκαν προς το τέλος της δεκαετίας του 1960, όταν ο Βόλφγκανγκ Χούμπερ συνέστησε αρχικά μέσα στην πανεπιστημιακή ψυχιατρική κλινική της Χαϊδελβέργης ομάδες συζήτησης και πολιτικού προβληματισμού, ώστε να μπορέσουν σταδιακά οι ασθενείς να συνειδητοποιήσουν την αιτιώδη σχέση καπιταλισμού και αρρώστιας και τον κατασταλτικό υπέρ του συστήματος ρόλο της ψυχιατρικής και των συγγενών της κοινωνικών επιστημών.

   Τον Φεβρουάριο του 1970, μερικές δεκάδες "ψυχασθενών" συγκάλεσαν γενική συνέλευση (που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η ιδρυτική γενική συνέλευση της "Σοσιαλιστικής Κοινότητας Ασθενών") -γεγονός πρωτοφανές τουλάχιστον για την εποχή εκείνη- και απαίτησαν να είναι αυτοί οι ίδιοι που θα αποφασίζουν και θα ελέγχουν τον τρόπο και τα μέσα της θεραπείας τους. Ταυτόχρονα ζήτησαν την απομάκρυνση του διευθυντή της ψυχιατρικής κλινικής που ήθελε να διαλύσει τις ομάδες τους χαρακτηρίζοντάς τες "συλλογικότητες μίσους και βίας". Η αντίδραση των αρχών ήταν άμεση· "δεν μπορούσαν να ανεχθούν αρρώστους που χειραφετούνταν από την ιατρική κηδεμονία και αυτο-οργανώνονταν ": Απέλυσαν τον Χούμπερ και απαγόρευσαν στους πιο ενεργούς ακτιβιστές-ασθενείς την είσοδο στους χώρους του Πανεπιστημίου και της Ψυχιατρικής Κλινικής. Τα μέλη του SPK κατέφυγαν τότε σε απεργία πείνας καταλαμβάνοντας τα γραφεία της διοίκησης και αναγκάζοντας έτσι -με την μεσολάβηση και κάποιων φιλελεύθερων καθηγητών- τις πανεπιστημιακές αρχές να υπαναχώρησαν (υπαναχώρηση που αποδείχθηκε τακτική και προσωρινή) και να δεχθούν επαναπροσλαμβάνοντας τον Χούμπερ να παραχωρήσουν και κάποιους χώρους του Πανεπιστημίου για να συνεχίσουν τα μέλη της "Σοσιαλιστικής κοινότητας" αυτόνομα πλέον τις δραστηριότητες τους.

SPK
"Να μεταβάλλουμε
την αρρώστια σε όπλο"

   Μετά από τα γεγονότα αυτά το SPK γνώρισε μια σύντομη περίοδο άνθισης, παρά τις συνεχείς πιέσεις που υφίστατο και την απουσία στήριξής του από το φοιτητικό κίνημα της πόλης: Οι απόψεις του έγιναν γνωστές σε ένα ευρύτερο κοινό και ο αριθμός των μελών του αυξήθηκε σημαντικά. Ενάμιση χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 1971, όταν διαλύθηκε βίαια με επέμβαση των δικαστικών και αστυνομικών αρχών, αριθμούσε πάνω από 500 μέλη -στη μεγάλη τους πλειοψηφία ασθενείς που αρνιόταν να υποστούν τις "θεραπείες" της θεσμικής ψυχιατρικής ή δεν είχαν τα οικονομικά μέσα να πληρώσουν κάποιο ιδιώτη ψυχίατρο ή ψυχοθεραπευτή.

Τρόπος οργάνωσης της κοινότητας των ασθενών- ομάδες αλληλοβοήθειας, μελέτης και πολιτικού προβληματισμού

«Η συνεργασία μεταξύ γιατρών και αρρώστων δεν προβλέπεται στα πλαίσια του
κυρίαρχου συστήματος· ακόμη περισσότερο η σχέση γιατρού αρρώστου
καθορίζεται από την απόσταση, τη διαμεσολάβηση […] Η διαμόρφωση μιας
προλεταριακής συνείδησης, σαν προϋπόθεση και όργανο μιας μαζικής
θεραπείας σε μαζική κλίμακα, δεν είναι δυνατή παρά μόνο αν ο γιατρός
εγκαταλείψει την πρόθεση του να διευθύνει, ο ίδιος προσωπικά τη
 θεραπευτική διαδικασία» [3]

   Ομάδες αλληλοβοήθειας

   Οι χώροι του SPK παρέμεναν ανοιχτοί όλο το εικοσιτετράωρο, και μερικοί ασθενείς ήταν πάντοτε παρόντες για να αντιμετωπίσουν περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και ενδεχόμενες κρίσεις.[4] Όταν ένας νέος ασθενής απευθυνόταν για πρώτη φορά στο SPK ζητώντας βοήθεια, ένα παλαιότερο έμπειρο μέλος (ασθενής και αυτός) ανελάμβανε να έχει μαζί του μια σειρά ατομικών συναντήσεων, η συχνότητα των οποίων καθοριζόταν ανάλογα με την περίπτωση. Στόχος των συναντήσεων αυτών ("ατομικής ζύμωσης", σύμφωνα με το δικό τους λεξιλόγιο) ήταν, αφού το νέο μέλος πληροφορηθεί και κατανοήσει τις αρχές και τον τρόπο λειτουργίας της κοινότητας, να μπορέσει να εκφράσει τα ιατρικά ή ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετώπιζε και, κατόπιν, να ενταχθεί σε ομάδες συλλογικής θεραπείας και προβληματισμού ("συλλογικής ζύμωσης") -που ήταν πάντα ολιγομελείς και αναδημιουργούνταν συνεχώς με βάση τις εκφρασμένες ανάγκες και επιθυμίες.

   Υπηρεσίες κοινωνικής στήριξης και αλληλεγγύης

  Το SPK προσέφερε -κατά το δυνατόν- στα μέλη του και "υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας": Υποστήριζε π.χ. πρακτικά τα μέλη του σε θέματα κατοικίας, ανελάμβανε τη φύλαξη παιδιών μικρής ηλικίας, όταν οι γονείς τους συμμετείχαν σε εκδηλώσεις ή δραστηριότητες της κοινότητας, ή ακόμη προσέφερε βοήθεια σε μαθητές και σπουδαστές με τη μορφή συμπληρωματικών μαθημάτων.[5]

"Πολιτική Ψυχιατρική - η
υπόθεση της Χαϊδελβέργης"
Πρώτη γαλλική έκδοση
κειμένων του SPK (1972)

   Επενέβαινε επίσης συμβιβαστικά ή κατευναστικά για να αμβλυνθούν οι εντάσεις και οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε κάποιο μέλος του στο χώρο διαμονής του, στην εργασία του ή μέσα στην οικογένεια του. Προσκαλούσε τα μέλη της οικογένειας τού ασθενούς, συναδέλφους ή γείτονες να συζητήσουν και να συνεργασθούν πρακτικά μαζί του.

    Οι δράσεις του SPK αποτελούσαν στην πραγματικότητα μια προσπάθεια ξεπεράσματος (ή άρνησης) και αυτής ακόμη της αντιψυχιατρικής και εντάσσονταν μάλλον σε αυτό που ο Ντέιβιντ Κούπερ αποκαλούσε "μη-ψυχιατρική" [non-psychiatry]: Αντιμετώπιση δηλαδή των ψυχολογικών προβλημάτων μέσα στην "φυσική" κοινότητα του ασθενούς, στον χώρο όπου ζει και εργάζεται, με τη συμμετοχή των απλών ανθρώπων τού περιβάλλοντος του και με ελάχιστη παρουσία ειδικών της ψυχικής υγείας. (βλέπε επίσης: "Δεν υπάρχουν προσωπικά προβλήματα. Όλα τα προβλήματα είναι πολιτικά." Μια συνέντευξη με τον David Cooper)

   Ομάδες μελέτης πολιτικο-φιλοσοφικών κειμένων και πολιτικής συνειδητοποίησης

   Εκτός από κέντρο ιατρικών συμβουλών, ψυχολογικής στήριξης, και οργάνωσης "κοινωνικής πρόνοιας" και αλληλεγγύης, το SPK φιλοδοξούσε να είναι και ένα "λαϊκό πανεπιστήμιο" μέσα από το οποίο η επιστήμη θα μπορούσε να γίνει όργανο ανατροπής του συστήματος, όπως άλλωστε πρέσβευε και ο ίδιος ο Μαρξ. Υπήρχαν ομάδες συλλογικής ανάγνωσης και μελέτης κειμένων του Μαρξ, του Λένιν, του Μάο, της Λούξεμπουργκ, του Ράιχ, του Μαρκούζε ή ακόμη του Χέγκελ και του Σπινόζα -κείμενα, η δυσκολία των οποίων δημιουργούσε συχνά εντάσεις.[6] "Κατορθώναμε όμως πάντα να συζητάμε τα περιεχόμενα των κειμένων αυτών συνδέοντάς τα με την κοινή πρακτική μέσα στο SPK και με τις εμπειρίες των ασθενών στους τόπους εργασίας τους. Στο επίκεντρο θέταμε συνεχώς την αξία χρήσης των κειμένων αυτών".

   Μέσα από τις ομάδες αυτές παρήχθη ένας αριθμός κειμένων (γραμμένων συχνά με τη χαρακτηριστική μαρξιστική-λενιστική ρητορεία των χρόνων του 1970), μέρος των οποίων δημοσιεύτηκε το 1973 σε βιβλίο με τίτλο "Να μεταβάλουμε την αρρώστια σε όπλο" (SPK – Aus der Krankheit eine Waffe machen) -βιβλίο που είχε ως πρόλογο την επιστολή συμπαράστασης του Γάλλου φιλοσόφου Ζαν Πωλ Σαρτρ προς τα μέλη της "Σοσιαλιστικής Κοινότητας". Το βιβλίο μεταφράσθηκε σε αρκετές γλώσσες και το 1983 και στα ελληνικά: "Οι ψυχασθενείς ενάντια στο Κεφάλαιο", εκδόσεις Κομμούνα.[*]

Συλλήψεις και καταστολή

   Τον Ιούνη του 1971, και αφού είχε προηγηθεί με παρότρυνση της γερμανικής κυβέρνησης ένα πλήθος συκοφαντικών για το SPK δημοσιευμάτων στον τύπο, η αστυνομία (παίρνοντας ως πρόφαση μια ανταλλαγή πυροβολισμών κοντά στο σπίτι κάποιου μέλος του SPK ανάμεσα σε αστυνομικούς και σε δύο αυτοκινητιστές, οι οποίοι φυσικά δεν εντοπίσθηκαν ποτέ, και έχοντας ήδη βρει δύο όπλα στα σπίτια άλλων μελών του SPK),[7] επέδραμε αιφνιδιαστικά στους χώρους και τα γραφεία της "κοινότητας". Στην επιχείρηση συμμετείχαν 300(!) πάνοπλοι αστυνομικοί με συνοδεία αστυνομικών σκύλων και ελικοπτέρων που πετούσαν εποπτεύοντας την ευρύτερη περιοχή.

   Ο Χούμπερ, η επίσης ψυχίατρος σύζυγός του Ούρσουλα Χούμπερ (Ursula Huber) και οι πιο δραστήριοι ακτιβιστές του SPK συνελήφθησαν. Περίπου ένα χρόνο αργότερα, το ζεύγος Χούμπερ και το μέλος του SPK Ζίγκφριντ Χάουσνερ (Siegfried Hausner) -ο οποίος στο πρόσφατο παρελθόν είχε κατηγορηθεί και καταδικαστεί για απόπειρα εμπρησμού ενός ψυχιατρείου-, οδηγήθηκαν σε δίκη και καταδικάστηκαν σε 4,5 και 3,5 χρόνια αντίστοιχα.

"Οι Ψυχασθενείς ενάντια
στο Κεφάλαιο"

   Ήταν μια δίκη παρωδία, χαρακτηριστική του αυταρχικού ψευδοδημοκρατικού κλίματος της εποχής εκείνης: Ο Χούμπερ και ο Χάουσνερ οδηγήθηκαν στο δικαστήριο δεμένοι χειροπόδαρα πάνω σε φορείο![8] Οι δικηγόροι τους κατηγορήθηκαν για "υπερβολική συμπάθεια" ή συμμετοχή στην δράση του SPK και απομακρύνθηκαν από τη δίκη. Το δικαστήριο όρισε δικούς του δικηγόρους που οι κρατούμενοι δεν αποδέχθηκαν και αποβλήθηκαν από την αίθουσα. Η δίκη συνεχίστηκε χωρίς τη φυσική τους παρουσία μπροστά σε ένα ακροατήριο που αποτελούνταν -τουλάχιστον κατά το ήμισυ- από αστυνομικούς με πολιτικά. Υπήρχαν όμως και κάποιοι συμπαθούντες, καθώς και ένας μικρός αριθμός αριστερών διανοουμένων και "αντιψυχιάτρων" που είχαν έρθει να εκφράσουν την συμπαράστασή τους από την Ολλανδία, την Ιταλία και τη Γαλλία (μεταξύ των οποίων ο Φελίξ Γκουατταρί και ο Ζίλ Ντελέζ).[9]

   Μετά την καταδίκη τους τα μέλη του SPK κρατήθηκαν σε συνθήκες πλήρους απομόνωσης (λευκά κελιά), παρόμοιες με τις συνθήκες κράτησης των μελών της RAF (Φράξια Κόκκινος Στρατός) και των άλλων επαναστατικών ομάδων. Το 1973 κατέβηκαν όλοι μαζί σε απεργία πείνας ζητώντας την καλυτέρευση των συνθηκών κράτησής τους, που όμως έληξε χωρίς να υποχωρήσει η γερμανική κυβέρνηση.Οι διαμαρτυρίες και οι απεργίες πείνας επαναλήφθηκαν και τα επόμενα χρόνια.[10]

   Την ίδια χρονιά (το 1973) το SPK μετονομάσθηκε σε "Μέτωπο Ασθενών" (Patientenfront) και μ' αυτήν την ονομασία (SPK/PF) εξακολουθεί να υπάρχει κατά κάποιο τρόπο μέχρι σήμερα.

Σύνοψη των θέσεων του SPK για την ψυχική και σωματική αρρώστια

«Η υγεία είναι μια πέρα για πέρα αστική έννοια. Το κεφάλαιο καθορίζει συνολικά το
μέσο όρο εκμετάλλευσης του εμπορεύματος 'εργατική δύναμη'. Το Σύστημα υγείας
έχει σαν σκοπό, από τη μια πλευρά να ανεβάζει αυτόν τον μέσο όρο και από την άλλη
 να επιλέγει τις εργατικές δυνάμεις που δεν ανταποκρίνονται πια σ' αυτόν και να τις
 συντηρεί με το χαμηλότερο δυνατό  κόστος […]
Υγιής σημαίνει επίσης εκμεταλλεύσιμος.» [11]

   Σε αντίθεση με άλλες αντι-ψυχιατρικές ομάδες και τάσεις που αμφισβητούσαν την ύπαρξη της ψυχικής ασθένειας ή υιοθετούσαν ρομαντικές θέσεις για την τρέλα, η Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών της Χαϊδελβέργης -πιο κοντά στις θέσεις του μαρξιστή Φράνκο Μπαζάλια παρά σ' αυτές του Ρόναλντ Λαινγκ ή του Τόμας Σας- υποστήριζε ότι η ασθένεια (σωματική και ψυχική) είναι το αναπόφευκτο και γενικευμένο αποτέλεσμα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και ταυτόχρονα η έκφραση μιας (αρχικά) μοναχικής ανταρσίας, μιας ασαφούς και συγκεχυμένης αντίδρασης ενάντια στο παράλογο και εχθρικό προς τη ζωή καπιταλιστικό σύστημα, στην εκμετάλλευση και την καταστολή.

   "Αυτό που ο Μαρξ ονόμαζε αλλοτρίωση εσείς το ονομάζεται ασθένεια, και συμφωνώ μαζί σας", έγραφε ο Ζαν Πωλ Σαρτρ στην επιστολή συμπαράστασης που έστειλε στα μέλη του SPK, όταν έπεσε επάνω τους η βίαιη καταστολή του γερμανικού Κράτους.[12]

    Το 1845, ο Ένγκελς σχολιάζοντας την κατάσταση της εργατικής τάξης ("Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία") περιέγραφε έναν κόσμο απανθρωποποιημένο, υποβαθμισμένο, εξαθλιωμένο ηθικά και νοητικά. "Καταλαβαίνουμε ότι οι άνθρωποι για τους οποίους μιλάει ο Ένγκελς", συνέχιζε στην επιστολή του ο Σαρτρ, "έχουν προσβληθεί όλοι τους από την 'αρρώστια' εκείνη που μπορεί να κατανοηθεί ταυτόχρονα ως η βλάβη που υφίστανται οι μισθωτοί μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, αλλά και ως η εξέγερση, εξέγερση ζωής [ασυνείδητη ή ασαφής τις περισσότερες φορές] , ενάντια σ' αυτήν τη βλάβη […] Από το 1845 βέβαια τα πράγματα άλλαξαν ριζικά, αλλά η αλλοτρίωση παραμένει και θα παραμείνει αναπόφευκτα όσο θα υπάρχει ο καπιταλισμός: Η αρρώστια-αλλοτρίωση είναι η μόνη δυνατή μορφή ζωής μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα…"

   "Κατά συνέπεια", συνέχιζε ο Γάλλος φιλόσοφος, "στην κοινωνία μας υπάρχουν από τη μια μεριά οι (λεγόμενοι) 'υγιείς' και οι 'αποθεραπευμένοι' (δύο δηλαδή κατηγορίες αρρώστων που αγνοούν την αρρώστια τους και εξακολουθούν να τηρούν τους κανόνες της παραγωγής), και από την άλλη οι αναγνωρισμένοι 'άρρωστοι', οι ετικεταρισμένοι, αυτοί που η διαταραχή-εξέγερσή τους τούς καθιστά ανίκανους να συνεχίσουν να παράγουν και τους οποίους το σύστημα παραδίδει στους ψυχιάτρους. Και οι αστυφύλακες αυτοί" (οι 'ψυχομπάτσοι', σύμφωνα με το γλωσσάρι των ακτιβιστών της αντιψυχιατρικής), "ως συνένοχοι των ατομοποιητικών δυνάμεων του καπιταλισμού, αφού τους αφαιρέσουν και τα στοιχειώδη δικαιώματά τους […] και τους ρίξουν σε μια αυθαίρετα κατασκευασμένη νοσολογική κατηγορία (σχιζοφρένεια, παράνοια, υστερία, κατάθλιψη, κ.τ.λ.), αντιμετωπίζουν τις συμπεριφορές τους -που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά τα αποτελέσματα τού επιβαλλόμενου από τον καπιταλισμό τρόπου ζωής- σαν να ήταν ατομικά ελαττώματα, προσωπικά κουσούρια ιδιότροπων ανθρώπων, το αναπόφευκτο πεπρωμένο τους".

   Η 'θεραπεία' μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα δεν έχει ως στόχο -και αυτό είναι αυτονόητο- να εξαλείψει την αρρώστια, αλλά αποκλειστικά και μόνον να επιδιορθώσει την 'ανθρώπινη μηχανή' (τουτέστιν να συντρίψει την προοδευτική επαναστατική διάσταση της αρρώστιας πριν προλάβει αυτή να μετεξελιχθεί από συγκεχυμένη μοναχική αντίδραση σε συνειδητό συλλογικό αίτημα αλλαγής -"σε όπλο εναντίον του συστήματος")· να καταστήσει και πάλι τους ανθρώπους -"επιδιορθώνοντάς τους"-  πρόθυμους και ικανούς να επανα-υποταχθούν στην κανονικότητα και "να συνεχίσουν να παράγουν όντας παραμένοντας άρρωστοι ή αλλοτριωμένοι". (Η κριτική αυτή, φυσικά, δεν ισχύει μόνον για τις καθαρά ψυχιατρικές θεραπευτικές μεθόδους, αλλά -όπως θα έλεγε και ο σύγχρονος μαρξιστής κοινωνιολόγος Μπρους Κόεν- και για τις περισσότερες ψυχαναλυτικές ή 'εναλλακτικές' -ιδιαίτερα γι' αυτές- μορφές ψυχοθεραπείας. Βλέπε: "Bruce Cohen: Η ψυχιατρική ηγεμονία. Μια μαρξιστική ανάλυση της ψυχικής ασθένειας").

   Η επαναστατική λύση είναι οι αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες των ασθενών, οι οποίες δεν είναι απλώς "θεραπευτικές κοινότητες", με την στενή έννοια τού όρου της αγγλικής αντιψυχιατρικής αλλά χώροι όπου οι ασθενείς αλληλοεπιδρώντας μεταξύ τους και με την κοινωνία μέσα στην οποία ζουν μπορούν να αποκτήσουν σταδιακά συνείδηση των πραγματικών αναγκών τους (αυτών που η κοινωνία αρνείται να ικανοποιήσει ή παραμορφώνει), συνείδηση δηλαδή της εξέγερσής τους: Οι αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες τείνουν να εξελίξουν την αρρώστια, να την μετατρέψουν δηλαδή μέσω της συλλογικής συνειδητοποίησης σε δύναμη επαναστατική, κατέληγε ο Σαρτρ.

• • • • •

Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών και Φράξια Κόκκινος Στρατός

   Κατά τη διάρκεια της δίκης των μελών του SPK υπήρξε προσπάθεια από τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές (και τον γερμανικό τύπο) να συνδεθεί η "Σοσιαλιστική κοινότητα ασθενών" με την τρομοκρατία και ιδιαίτερα με την "ομάδα Μπάαντερ-Μάινχοφ" (Φράξια Κόκκινος Στρατόςm -RAF). Το γεγονός αυτό δεν αποδείχθηκε φυσικά ποτέ -ήταν άλλωστε εξ αρχής κατασκευασμένο. Αληθεύει, όμως, ότι λίγα χρόνια αργότερα κάποια πρώην μέλη του SPK εντάχθηκαν στην λεγόμενη δεύτερη γενιά μελών της RAF.

   Τον Απρίλιο του 1975, ορισμένοι από αυτούς, μεταξύ των οποίων ο Ζίγκφριντ Χάουσνερ που είχε πρόσφατα αποφυλακιστεί, αποτέλεσαν το εξαμελές "Κομάντο Χόλγκερ Μάινς"[13] που κατέλαβε την πρεσβεία της Δυτικής Γερμανίας στην Στοκχόλμη. Πήραν ομήρους τούς υπαλλήλους της πρεσβείας, παγίδεψαν με εκρηκτικά το κτήριο και απαίτησαν από τη γερμανική κυβέρνηση να απελευθερώσει τα κρατούμενα στις φυλακές μέλη της RAF. Δώδεκα ώρες αργότερα, και ενώ η γερμανική κυβέρνηση είχε αρνηθεί οποιαδήποτε συνδιαλλαγή μαζί τους και είχε δώσει άδεια στις σουηδικές αρχές να επέμβουν, ένας αδέξιος -προφανώς- χειρισμός πυροδότησε τα εκρηκτικά: Δύο όμηροι και δύο μέλη του κομάντο σκοτώθηκαν, οι υπόλοιποι συνελήφθησαν.

   Η κυβέρνηση της Γερμανίας απαίτησε την άμεση έκδοση των συλληφθέντων και τη μεταφορά τους σε γερμανικές φυλακές -ακόμη και του Χάουσνερ που έφερε βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και εγκαύματα σε όλο του το σώμα (ήταν ο υπεύθυνος των εκρηκτικών), και παρά την αντίθετη γνώμη των Σουηδών γιατρών. Πράγματι, ο Χάουσνερ υπέκυψε στα τραύματα του λίγες μέρες αργότερα στο νοσοκομείο των διαβόητων φυλακών του Στάμχαϊμ (Stammheim), γεγονός που σίγουρα δεν δυσαρέστησε -το λιγότερο που μπορούμε να πούμε- τις γερμανικές αρχές._

Χρήστος Μπελόπουλος     

Υστερόγραφο:
Το SPK λέγεται πως "δάνεισε" το όνομά του στο Αυστραλέζικο συγκρότημα βιομηχανικής μουσικής (SPK, 1978-1988). Αν και τα μέλη του συγκροτήματος δεν αποκάλυψαν ποτέ τι πραγματικά σήμαιναν τα γράμματα της ονομασίας τους, είναι αλήθεια ότι σε κάποια τραγούδια τους υπάρχουν στίχοι που φαίνεται να παραπέμπουν σε κείμενα της "Σοσιαλιστικής κοινότητας ασθενών". Οι δύο, άλλωστε, συνιδρυτές της μπάντας είχαν δουλέψει ως νοσηλευτές σε ψυχιατρικές κλινικές και είχαν έρθει σε επαφή με κείμενα του SPK. (Δείγμα μουσικής: Slogun)
Σε κάθε περίπτωση πάντως, το SPK/PF δεν έβλεπε μάλλον με καλό μάτι αυτήν την συνωνυμία, και όπως σημειώνει εμφατικά σε ιστοσελίδα του: "το SPK (η Σοσιαλιστική Κοινότητα) δεν είχε ούτε έχει σχέση με ψευδό-τρομοκρατικά συγκροτήματα μουσικής"!  [14]

---

Σημειώσεις

1. Patientenfront / Sozialistisches Patientenkollektiv: Κείμενα μεταφρασμένα στα ελληνικά
•  SPK -Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών, Οι 'ψυχασθενείς' ενάντια στο Κεφάλαιο (Να μεταβάλλουμε την αρρώστια σε όπλο), μετάφραση Δημήτρης Γιαννόπουλος και Βαρβάρα Κολλιοπούλου, εκδ. Κομμούνα, 1983.
   (Το βιβλίο ελεύθερα διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή στις διευθύνσεις: athens.indymedia pdf & MediaFire pdf.7Z .)

2. Psychiatrie politique, L’affaire de Heidelberg (SPK), p. 11, Maspero, 1972.

3. "Οι ψυχασθενείς ενάντια στο κεφάλαιο", σελ.39.
4. ό.π., σελ.63.
5. ό.π., σελ.65.
6. ό.π., σελ.67.

7. Tilo Held, "Une action révolutionnaire dans l'Allemagne de Brandt et de Springer", Psychiatrie politique, L’affaire de Heidelberg, p.68, Maspero, 1972.

8. Félix Guattari, La Révolution moléculaire [Η μοριακή επανάσταση], édit. Les Prairies ordinaires, 2012. Σημείωση στο κεφάλαιο "Le S.P.K. (Heidelberg, 1971).

9. François DOSSE, Gilles Deleuze, Félix Guattari: Biographie croisée, La Découverte, 2014

10. Την αλληλεγγύη τους στα φυλακισμένα ή διωκόμενα μέλη του SPK εξέφρασαν και τα μέλη του υπό σύσταση τότε "Εναλλακτικού Δικτύου στην Ψυχιατρική" (Réseau-Alternative à la psychiatrie), στο οποίο συμμετείχαν αντιψυχιατρικά κινήματα από όλη την Ευρώπη και την Αμερική, παρά τις επιμέρους διαφορές τους. Σε δελτίο τύπου που εξέδωσαν τον Γενάρη του 1975 δήλωναν την απόφαση τους να αναλάβουν πρωτοβουλίες και δράσεις ενάντια στην καταστολή που υφίσταντο στην Γερμανία οι πρωτεργάτες και οι ακτιβιστές του SPK.
(Collectif international, "Réseau-Alternative à la psychiatrie", p.27, collection 10/18, 1977.)

11. "Οι ψυχασθενείς ενάντια στο κεφάλαιο", σελ.27.

12. Préface de Jean-Paul Sartre à "SPK - Faire de la Maladie une Arme"

13. Ο Χόλγκερ Μάινς πέθανε τον Νοέμβριο του 1974 στις φυλακές μετά από απεργία πείνας 57 ημερών ενάντια στις εξοντωτικές συνθήκες μεταχείρισης και απομόνωσης που υφίσταντο τα φυλακισμένα μέλη της RAF. "Άνθρωποι (όπως εμείς)", έγραφε σε επιστολή του λίγο πριν πεθάνει, "οι οποίοι αρνούνται να σταματήσουν τον αγώνα, ή νικούν ή πεθαίνουν, αντί να χάσουν και να πεθάνουν".* Δύο μέρες μετά τον θάνατό του το "Κίνημα 2 Ιούνη" εκτέλεσε για αντίποινα τον πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Βερολίνου.
(* Emille Marenssin, Φράξια Κόκκινος Στρατός, εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1975.)

14. SPK/PF(H), Greek / Auf Griechisch (κείμενα στα ελληνικά).

 • • • • •

(οπισθόφυλλο του βιβλίου
"Οι Ψυχασθενείς ενάντια στο Κεφάλαιο")

  «Μη πίνετε αλκοόλ, μη παίρνετε υπνωτικά ή ηρεμιστικά χάπια. Μη παίρνετε διεγερτικά. Πάρτε την εξουσία, είναι το καλύτερο φάρμακο.»

  Προκήρυξη του SPK που μοιράστηκε έξω από εργοστάσια της Γερμανίας και της Γαλλίας προς το τέλος της δεκαετίας του 1960 ή αρχές της επόμενης.

ΨυχοΑντιΜαχίες   

---