«Δεν υπάρχουν προσωπικά προβλήματα..
Όλα τα προβλήματα είναι πολιτικά.»
Ο Ντέιβιντ Κούπερ (1931-1986) ήταν ψυχίατρος νοτιοαφρικανικής καταγωγής, ακτιβιστής και θεωρητικός της αντιψυχιατρικής και του αντιψυχιατρικού κινήματος (ενός κινήματος αμφισβήτησης της ψυχιατρικής που γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και γνώρισε -κυρίως μεταξύ της νεολαίας των δυτικών χωρών- μεγάλη δημοτικότητα μέχρι το τέλος της επόμενης δεκαετίας, οπότε και άρχισε σταδιακά να σβήνει).
Ο Ντέιβιντ Κούπερ γεννήθηκε το 1931 στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής και πέθανε το 1986 στο Παρίσι (από αιφνίδια καρδιακή προσβολή). Σπούδασε ιατρική στο πανεπιστήμιο της γενέθλιας πόλης του και εργάσθηκε για κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα υψηλής τεχνολογίας πειραματικό κέντρο υγείας που απευθυνόταν στον μαύρο πληθυσμό, ενώ την ίδια περίοδο έγινε και μέλος του παράνομου νοτιοαφρικανικού κομμουνιστικού κόμματος. Αργότερα, μετανάστευσε στο Λονδίνο και εξειδικεύτηκε στην ψυχιατρική.[1]
Το 1961, οργάνωσε (μέσα σ' ένα μεγάλο λονδρέζικο ψυχιατρικό άσυλο 2.000 ασθενών) το περίφημο Περίπτερο 21 [Villa 21],[2] μια πρότυπη αντι-ιεραρχική πειραματική μονάδα θεραπείας νεαρών σχιζοφρενών διαπνεόμενη από τις αρχές της θεραπευτικής κοινότητας του Μάξγουελ Τζόουνς[3] και της ομαδικής (ψυχαναλυτικής) ψυχοθεραπείας. Το Περίπτερο 21 λειτούργησε υπό την διεύθυνση του ίδιου του Κούπερ από τις αρχές του 1962 μέχρι το 1965, οπότε και έκλεισε οριστικά εξαιτίας κυρίως της εχθρότητας των άλλων γιατρών και των συνεχών συγκρούσεων με τη διοίκηση του νοσοκομείου. Υπήρξε η πρώτη απόπειρα εναλλακτικής (αντιψυχιατρικής) αντιμετώπισης της τρέλας και απετέλεσε υπόδειγμα για μεταγενέστερες θεραπευτικές κοινότητες στα πλαίσια του αντιψυχιατρικού κινήματος.
Το 1964, ο Κούπερ και ο Ρόναλντ Λαινγκ συνέγραψαν από κοινού το φιλοσοφικό δοκίμιο Λογική και Βία, μια επιτομή της υπαρξιστικής θεωρίας του Γάλλου φιλοσόφου Ζαν Πωλ Σαρτρ.[4] Ίδρυσαν επίσης, σε συνεργασία με τον Ααρών Έστερσον και άλλους αντιψυχιάτρους, τον Σύνδεσμο Φιλαδέλφεια [Philadelphia Association] που έθετε ως στόχο την εκπαίδευση θεραπευτών σε εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας και την δημιουργία πειραματικών (εναλλακτικών) θεραπευτικών κοινοτήτων για ψυχιατρικούς ασθενείς.[5] (Στα πλαίσια του Συνδέσμου αυτού δημιουργήθηκε και η περίφημη θεραπευτική κοινότητα στο Κίνγκσλεϋ Χωλ [Kingsley Hall], η οποία λειτούργησε υπό την διεύθυνση του Ρόναλντ Λαινγκ από το 1965 έως το 1970 και απετέλεσε πόλο έλξης και αναφοράς των αντιψυχιατρικών κινημάτων.)[6]
Ο Ντέιβιντ Κούπερ συμμετείχε και στην ομάδα των ριζοσπαστών υπαρξιακών ψυχιάτρων που το 1966 ίδρυσαν το Ινστιτούτο Φαινομενολογικών Μελετών, το οποίο είχε ως αντικείμενο την μελέτη ψυχιατρικών, κοινωνικών και φιλοσοφικών προβλημάτων με φαινομενολογικές μεθόδους. Ως εκπρόσωπος του Ινστιτούτου συνδιοργάνωσε το καλοκαίρι του 1967, μαζί με τον Ρόναλντ Λαινγκ, τον Λέον Ρέντλερ (Leon Redler) και τον Τζόζεφ Μπερκ (Joseph Berke), το δεκαπενθήμερο ιστορικό Συνέδριο για την Διαλεκτική της Απελευθέρωσης στο οποίο συμμετείχε μεγάλος αριθμός σημαντικών διανοουμένων, καλλιτεχνών και ακτιβιστών από πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Το συνέδριο είχε στόχο "να απομυθοποιήσει την ανθρώπινη βία σε όλες τις μορφές της, να αναδείξει τα κοινωνικά συστήματα από τα οποία αυτή πηγάζει και να αναζητήσει νέες μορφές δράσης". [7]
Το 1972 πήγε στην Αργεντινή, όπου και παρέμεινε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, και το 1975 εγκαταστάθηκε οριστικά στο Παρίσι, σταμάτησε κάθε επαγγελματική ψυχιατρική δραστηριότητα και ασχολήθηκε αποκλειστικά με την διδασκαλία, την έρευνα και την συγγραφή.[8] Δίδαξε στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Βενσέν[9] και εργάσθηκε στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών και στο Διεθνές Κολλέγιο Φιλοσοφίας.[10]
Ήταν παντρεμένος με Γαλλίδα και είχε τρία παιδιά, αλλά τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του συζούσε με την νεότερη του ψυχολόγο Marine Zecca, και... έπινε υπερβολικά![11]
«Η τρέλα είναι η αποδόμηση των αλλοτριωμένων δομών μιας ύπαρξης
και η αναδόμησή της σ' ένα λιγότερο αλλοτριωμένο τρόπο ζωής.»[12]
Ο Ντέιβιντ Κούπερ δέχθηκε την επιρροή του Καρλ Μαρξ, του Σίγκμουντ Φρόιντ και του Ζαν Πωλ Σαρτρ. Πίστευε ότι οι λεγόμενες ψυχικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας και των άλλων ψυχώσεων, ήταν αποτέλεσμα της συνεχούς καταπίεσης που υφίστανται τα άτομα από μικρή ηλικία αρχικά (και πρωτίστως) μέσα στην οικογένεια και αργότερα στο σχολείο, στην εκκλησία και στους άλλους κοινωνικούς θεσμούς προς όφελος πάντοτε της κυρίαρχης ιδεολογίας. Οι ψυχικές ασθένειες, η παραφροσύνη, θα εξαλειφόταν μόνον σε μια άλλου τύπου μελλοντική κοινωνία που θα επέτρεπε την ελεύθερη έκφραση επιθυμιών και συναισθημάτων και δεν θα εμπόδιζε την δημιουργικότητα, την αυτονομία και την αυτοπραγμάτωση των ατόμων.
Θεωρούσε την ψυχιατρική κατασταλτικό μηχανισμό στην υπηρεσία της εκάστοτε κυρίαρχης τάξης. Κύριος στόχος της ψυχιατρικής, "όποια και αν είναι η φαινομενικά προοδευτική θεωρία που την καλύπτει", είναι να ενισχύει την συμμόρφωση και την υποταγή "στους άκαμπτους και στερεότυπους κανόνες εκείνων που κρατούν την εξουσία".[13] "Με άλλα λόγια", έγραφε το 1971, "η ψυχιατρική είναι μια μαζική αστυνομική επιχείρηση που θα μπορούσε να εξαπλωθεί χωρίς όρια, εξού και το ξεφύτρωμα ολοένα και περισσοτέρων κλινικών για εξωτερικούς ασθενείς και εγκαταστάσεων 'κοινοτικής περίθαλψης' που απλούστατα αντικειμενοποιούν και ταξινομούν τα θύματα και πολλαπλασιάζουν ατελείωτα τις συνταγές για χάπια για να βουλώσουν το στόμα των ανθρώπων".[14]
Ο Κούπερ δεν αρνιόταν βέβαια ότι υπάρχουν άνθρωποι που περνούν κάποια ψυχολογική κρίση, υποφέρουν και χρειάζονται βοήθεια. Υποστήριζε όμως, ότι θα έπρεπε πάση θυσία να παραμείνουν "έξω από το κλουβί που είναι το κλασσικό ψυχιατρείο ή από τον ακόμη πιο γκροτέσκο διάδοχό του, την εξελιγμένη ψυχιατρική μονάδα του γενικού νοσοκομείου όπου όλες οι 'ασθένειες' θεραπεύονται με τον ίδιο τρόπο".[15] Ως εναλλακτική (και αποτελεσματική) λύση πρότεινε την δημιουργία θεραπευτικών κοινοτήτων, οι οποίες δεν θα έθεταν ως στόχο να "θεραπεύσουν" τα άτομα που βίωναν μια επώδυνη εμπειρία, αλλά να τα κατανοήσουν, να τα αποδεχθούν και να τα συμπαρασταθούν μέσα από ειλικρινείς και ισότιμες ανθρώπινες σχέσεις. "Το θετικό κεντρικό στοιχείο της εμπειρίας των κοινοτήτων βρίσκεται στην εγγύηση ότι κάποιο άλλο πρόσωπο θα συνοδεύει πάντα τον άλλο στο ταξίδι του μέσα και διαμέσου του εαυτού του", επιτρέποντας τον έτσι να βιώσει ανεμπόδιστα, χωρίς εξωτερικούς καταναγκασμούς, την προσωπική του αποσύνθεση και ανασύνθεση, την αποδόμηση του πρότυπου ζωής του και την μετέπειτα ανοικοδόμηση του.[16]
• • • • • • •
Βιογραφία
 |
| Ντέιβιντ Κούπερ |
Το 1961, οργάνωσε (μέσα σ' ένα μεγάλο λονδρέζικο ψυχιατρικό άσυλο 2.000 ασθενών) το περίφημο Περίπτερο 21 [Villa 21],[2] μια πρότυπη αντι-ιεραρχική πειραματική μονάδα θεραπείας νεαρών σχιζοφρενών διαπνεόμενη από τις αρχές της θεραπευτικής κοινότητας του Μάξγουελ Τζόουνς[3] και της ομαδικής (ψυχαναλυτικής) ψυχοθεραπείας. Το Περίπτερο 21 λειτούργησε υπό την διεύθυνση του ίδιου του Κούπερ από τις αρχές του 1962 μέχρι το 1965, οπότε και έκλεισε οριστικά εξαιτίας κυρίως της εχθρότητας των άλλων γιατρών και των συνεχών συγκρούσεων με τη διοίκηση του νοσοκομείου. Υπήρξε η πρώτη απόπειρα εναλλακτικής (αντιψυχιατρικής) αντιμετώπισης της τρέλας και απετέλεσε υπόδειγμα για μεταγενέστερες θεραπευτικές κοινότητες στα πλαίσια του αντιψυχιατρικού κινήματος.
Το 1964, ο Κούπερ και ο Ρόναλντ Λαινγκ συνέγραψαν από κοινού το φιλοσοφικό δοκίμιο Λογική και Βία, μια επιτομή της υπαρξιστικής θεωρίας του Γάλλου φιλοσόφου Ζαν Πωλ Σαρτρ.[4] Ίδρυσαν επίσης, σε συνεργασία με τον Ααρών Έστερσον και άλλους αντιψυχιάτρους, τον Σύνδεσμο Φιλαδέλφεια [Philadelphia Association] που έθετε ως στόχο την εκπαίδευση θεραπευτών σε εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας και την δημιουργία πειραματικών (εναλλακτικών) θεραπευτικών κοινοτήτων για ψυχιατρικούς ασθενείς.[5] (Στα πλαίσια του Συνδέσμου αυτού δημιουργήθηκε και η περίφημη θεραπευτική κοινότητα στο Κίνγκσλεϋ Χωλ [Kingsley Hall], η οποία λειτούργησε υπό την διεύθυνση του Ρόναλντ Λαινγκ από το 1965 έως το 1970 και απετέλεσε πόλο έλξης και αναφοράς των αντιψυχιατρικών κινημάτων.)[6]
 |
| Πρακτικά του Συνεδρίου για την Διαλεκτική της Απελευθέρωσης και ελληνική έκδοση επιλεγμένων άρθρων (εκδ. Στοχαστής, 1972) |
Το 1972 πήγε στην Αργεντινή, όπου και παρέμεινε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, και το 1975 εγκαταστάθηκε οριστικά στο Παρίσι, σταμάτησε κάθε επαγγελματική ψυχιατρική δραστηριότητα και ασχολήθηκε αποκλειστικά με την διδασκαλία, την έρευνα και την συγγραφή.[8] Δίδαξε στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Βενσέν[9] και εργάσθηκε στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών και στο Διεθνές Κολλέγιο Φιλοσοφίας.[10]
Ήταν παντρεμένος με Γαλλίδα και είχε τρία παιδιά, αλλά τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του συζούσε με την νεότερη του ψυχολόγο Marine Zecca, και... έπινε υπερβολικά![11]
• • • • • • •
Οι ριζοσπαστικές αντι-ψυχιατρικές θέσεις του Ντ. Κούπερ
«Η τρέλα είναι η αποδόμηση των αλλοτριωμένων δομών μιας ύπαρξης
και η αναδόμησή της σ' ένα λιγότερο αλλοτριωμένο τρόπο ζωής.»[12]
Ο Ντέιβιντ Κούπερ δέχθηκε την επιρροή του Καρλ Μαρξ, του Σίγκμουντ Φρόιντ και του Ζαν Πωλ Σαρτρ. Πίστευε ότι οι λεγόμενες ψυχικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας και των άλλων ψυχώσεων, ήταν αποτέλεσμα της συνεχούς καταπίεσης που υφίστανται τα άτομα από μικρή ηλικία αρχικά (και πρωτίστως) μέσα στην οικογένεια και αργότερα στο σχολείο, στην εκκλησία και στους άλλους κοινωνικούς θεσμούς προς όφελος πάντοτε της κυρίαρχης ιδεολογίας. Οι ψυχικές ασθένειες, η παραφροσύνη, θα εξαλειφόταν μόνον σε μια άλλου τύπου μελλοντική κοινωνία που θα επέτρεπε την ελεύθερη έκφραση επιθυμιών και συναισθημάτων και δεν θα εμπόδιζε την δημιουργικότητα, την αυτονομία και την αυτοπραγμάτωση των ατόμων.
 |
| Ο Θάνατος της οικογένειας |
Ο Κούπερ δεν αρνιόταν βέβαια ότι υπάρχουν άνθρωποι που περνούν κάποια ψυχολογική κρίση, υποφέρουν και χρειάζονται βοήθεια. Υποστήριζε όμως, ότι θα έπρεπε πάση θυσία να παραμείνουν "έξω από το κλουβί που είναι το κλασσικό ψυχιατρείο ή από τον ακόμη πιο γκροτέσκο διάδοχό του, την εξελιγμένη ψυχιατρική μονάδα του γενικού νοσοκομείου όπου όλες οι 'ασθένειες' θεραπεύονται με τον ίδιο τρόπο".[15] Ως εναλλακτική (και αποτελεσματική) λύση πρότεινε την δημιουργία θεραπευτικών κοινοτήτων, οι οποίες δεν θα έθεταν ως στόχο να "θεραπεύσουν" τα άτομα που βίωναν μια επώδυνη εμπειρία, αλλά να τα κατανοήσουν, να τα αποδεχθούν και να τα συμπαρασταθούν μέσα από ειλικρινείς και ισότιμες ανθρώπινες σχέσεις. "Το θετικό κεντρικό στοιχείο της εμπειρίας των κοινοτήτων βρίσκεται στην εγγύηση ότι κάποιο άλλο πρόσωπο θα συνοδεύει πάντα τον άλλο στο ταξίδι του μέσα και διαμέσου του εαυτού του", επιτρέποντας τον έτσι να βιώσει ανεμπόδιστα, χωρίς εξωτερικούς καταναγκασμούς, την προσωπική του αποσύνθεση και ανασύνθεση, την αποδόμηση του πρότυπου ζωής του και την μετέπειτα ανοικοδόμηση του.[16]
• • • • • • •
 |
| Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική |
Δεν ωφελεί και τόσο, έλεγε, να δημιουργήσουμε δέκα οάσεις όπου κάποιοι ψυχασθενείς θα ζουν ευτυχισμένοι, όταν όλοι οι υπόλοιποι συνεχίζουν με τον ίδιο τρόπο. Δεν αρκεί η αμφισβήτηση του ψυχιατρικού θεσμού από τα μέσα (αντιψυχιατρική)· χρειάζεται να δοθεί η μάχη και πέρα από αυτόν. Να πολιτικοποιηθεί η τρέλα, να γίνει υπόθεση όλων, να αγωνιστούμε για να μπορέσουν οι άνθρωποι να βρουν δύναμη να ανατρέψουν τις κυρίαρχες δομές, να ανατρέψουν το γενεσιουργό της τρέλας καπιταλιστικό σύστημα.
Χρήστος Μπελόπουλος
(Περιληπτική παραλλαγή του κειμένου αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια με το ψευδώνυμο Χρῆστος-Α.)
• • • • • • •
• • • • • • •
Βιβλία και άρθρα του Ντέιβιντ Κούπερ στα ελληνικά
• Ντέιβιντ Κούπερ, Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική [Psychiatry and Anti-Psychiatry,1967], εκδ. Ράππας, 1975.
• Ντέιβιντ Κούπερ, Ο Θάνατος της Οικογένειας [The Death of the Family, 1971], εκδ. Καστανιώτης, 1976.
• Ντέιβιντ Κούπερ, Η Γραμματική της Ζωής. Μια επισκόπηση των πολιτικών πράξεων [The Grammar of Living - An Examination of Political Acts, 1974], εκδ. Καστανιώτης, 1977.
• Ντέιβιντ Κούπερ, Η Γλώσσα της Τρέλας [The Language of Madness, 1978], εκδ. Ελεύθερος τύπος, 1978.
Επίσης:
• Ντέιβιντ Κούπερ - Ρόναλντ Λαινγκ, Λόγος και Βία: δέκα χρόνια φιλοσοφίας του Σαρτρ, [Reason and Violence, 1964], εκδ. Πράξις, 1983.
• Ντέιβιντ Κούπερ - Άγκνες Χέλλερ, Οι ριζικές ανάγκες, Εναλλακτικές εκδόσεις, 1990. (Τα κείμενα του Κούπερ που περιλαμβάνονται στον τόμο προέρχονται από το βιβλίο "Η γλώσσα της τρέλας")
Άρθρα και συνεντεύξεις
• Ντέιβιντ Κούπερ, "Η αντιψυχιατρική απομυθοποιημένη", περιοδικό "Η τρέλα", Μάιος 1980. [Αναδημοσίευση στον "Ιανό", τεύχος 3, Οκτώβριος 1982]
• Ντέιβιντ Κούπερ, "Εισαγωγή στη 'Διαλεκτική της Απελευθέρωσης'". (Παράρτημα στο βιβλίο "Η εποχή της αντιψυχιατρικής" του Φώτη Τερζάκη. Εκδόσεις Επέκεινα, 2014.)
• Ντέιβιντ Κούπερ, "Η γλώσσα της τρέλας". Διεθνές Συνέδριο Σημειωτικής και Ψυχανάλυσης (1976): "Η τρέλα". Εκδόσεις Χατzηνικολή, 1978.
• Συνέντευξη του Ντέιβιντ Κούπερ στο ισπανικό περιοδικό "El viejo topo", Ιδεοδρόμιο, τεύχος 31, Γενάρης 1981. (Αναδημοσίευση ΨυχοΑντιΜαχίες: "Δεν υπάρχουν προσωπικά προβλήματα. Όλα τα προβλήματα είναι πολιτικά")
• • • • • • •
Σχετικές αναρτήσεις:
• David Cooper: "Τί είναι η αντιψυχιατρική;"
• David Cooper: "Τί είναι η σχιζοφρένεια;"
• David Cooper: "Δεν υπάρχουν προσωπικά προβλήματα. Όλα τα προβλήματα είναι πολιτικά!" (συνέντυεξη)
• "Τί είναι η τρέλα; Τί είναι η σχιζοφρένεια;" Μια συνέντευξη με τον Ρόναλντ Λαινγκ
• Bruce Cohen: "Η ψυχιατρική ηγεμονία. Μια μαρξιστική θεωρία της ψυχικής αρρώστιας"
• Μισέλ Φουκώ: "Ο κόσμος έχει γίνει ένα μεγάλο άσυλο"
Σημειώσεις
- Ian Buchanan, "Cooper David", στο: A Dictionary of Critical Theory, Oxford University Press, 2010. Oxford Reference
2. Ντέιβιντ Κούπερ, "Περίπτερο 21 - ένα πείραμα αντιψυχιατρικής", στο: Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική, σελ. 141-170, εκδόσεις Ράππα, 1975.
3. Η θεραπευτική κοινότητα ήταν ένας τόπος στήριξης των ψυχικά πασχόντων, ο οποίος προήγε τις ανθρώπινες, ειλικρινείς και ισότιμες σχέσεις μεταξύ θεραπευτών και θεραπευόμενων σε κύριο εργαλείο θεραπείας. Οι θεραπευόμενοι παροτρύνονταν να συμμετέχουν ενεργά στην λειτουργία και την αυτοδιεύθυνση του θεσμού, επιταχύνοντας έτσι την όλη θεραπευτική διαδικασία.
4. Ronald Laing, David Cooper, Reason and Violence, Tavistock Publications, 1964.
5. Ο αφιερωμένος στον Σύνδεσμο Φιλαδέλφεια ιστότοπος: Philadelphia Association.
6. Ρόναλντ Λαινγκ, Η πολιτική της οικογένειας, σελ. 77, εκδόσεις Καστανιώτη, 1975.
 |
| Συμμετέχοντες στο Συνέδριο για την Διαλεκτική της απελευθέρωσης |
• Τα πρακτικά του συνεδρίου (The Dialectics of liberation) εκδόθηκαν το 1968 με επιμέλεια και εισαγωγή του Ντέιβιντ Κούπερ. (Ελληνική μετάφραση -στην οποία, ωστόσο, δεν περιλαμβάνονται όλα τα κείμενα της αγγλικής έκδοσης: "Η διαλεκτική της Απελευθέρωσης", εκδόσεις Στοχαστής, 1987)
8. Μ.-Ο. Supligeau, ό.π.
 |
| Μάθημα φιλοσοφίας με τον Ζ. Ντελέζ, Πανεπιστήμιο της Vincennes 1975 |
10. Το Διεθνές Κολλέγιο Φιλοσοφίας (Collège international de philosophie) ιδρύθηκε το 1983 στο Παρίσι με πρωτοβουλία των Γάλλων φιλοσόφων Ζακ Ντεριντά, Φρανσουά Σατελέ, Ζαν-Πιερ Φάιγ, Ντομινίκ Λεκούρ. Μέχρι σήμερα εξακολουθεί να είναι ένας εναλλακτικός στο κλασσικό πανεπιστήμιο θεσμός έρευνας και μόρφωσης, μη-κερδοσκοπικός και ανοιχτός στο ευρύ κοινό.
11. Stephen Ticktin, "Brother Beast: A personal memoir of David Cooper", Asylum Magazine for Democratic Psychiatry, Vol.1 No. 3.
12. Η γλώσσα της τρέλας, σελ. 40, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος, 1978.
13. Ψυχιατρική και αντιψυχιατρική, σελ.158, εκδόσεις Ράππα, 1975.
14. Ο θάνατος της οικογένειας, σελ.138, εκδόσεις Καστανιώτη, 1976.
15. Ο θάνατος της οικογένειας, σελ. 106, ό.π.
16. Ο θάνατος της οικογένειας, σελ.64. ό.π.
17. Η ευρεία χρήση της έννοιας "αντιψυχιατρική" οφειλόταν κυρίως στα μέσα ενημέρωσης και στα νεολαιίστικα κινήματα αμφισβήτησης της εποχής εκείνης. Αντιθέτως, οι περισσότεροι ψυχίατροι που είχαν εμπλακεί σε εναλλακτικά ή πειραματικά προγράμματα αντιμετώπισης της τρέλας (ακόμη και ο ίδιος ο Ρόναλντ Λαινγκ, ο συνεργάτης του Κούπερ) αρνιόταν το τίτλο του "αντιψυχιάτρου", δήλωναν απλώς ψυχίατροι και προτιμούσαν να μιλούν για εναλλακτική ψυχιατρική, νέα ψυχιατρική, δημοκρατική ψυχιατρική, ριζοσπαστική ψυχιατρική και άλλα σχετικά. Αλλά και ο ίδιος ο Κούπερ παραδέχθηκε αργότερα (στη "Γραμματική της ζωής") ότι η έννοια "αντιψυχιατρική" ήταν μάλλον διφορούμενη και προβληματική.
(Βλέπε και: Τζοβάννι Τζέρβις: "Ο μύθος της αντιψυχιατρικής", στο: Εργάτης και νεύρωση, εκδόσεις Στοχαστής, 1978.)
18. David Cooper, Η γλώσσα της τρέλας, σελ, 128, ό.π..
19. "Συνέντευξη του David Cooper στο ισπανικό περιοδικό El viejo topo", Ιδεοδρόμιο, Ιανουάριος 1981.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου