Στις αρχές του 19ου αιώνα οι γιατροί πίστευαν ότι η επιληψία οφειλόταν στην αδυναμία εφίδρωσης, και προκειμένου να αποκατασταθεί ο διαταραγμένος μηχανισμός συνήθως συνιστούσαν ζεστά μπάνια και εντριβές. Το 1810 όμως δοκιμάσθηκε μια νέα παράδοξη θεραπευτική τεχνική: η συγκατοίκηση με αγελάδες!
Η υπόθεση ξεκίνησε όταν, τρία χρόνια νωρίτερα, σε μια τοπική εφημερίδα της Λωρραίνης δημοσιεύτηκε η ιστορία μιας νεαρής επιληπτικής, την οποία, επειδή οι πολύ συχνές κρίσεις της τρόμαζαν τις αδελφές της, οι γονείς της την περιόρισαν στον στάβλο με τις αγελάδες, τον μόνο ζεστό και προστατευμένο χώρο που διέθεταν εκτός του σπιτιού τους. Κοιμωμένη δίπλα στις αγελάδες και εισπνέοντας τα ζεστά τους χνώτα η νεαρή επιληπτική άρχισε να νιώθει καλύτερα και μετά από μερικές εβδομάδες, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, θεραπεύτηκε τελείως και δεν παρουσίασε ξανά άλλη "επιληπτική" (ή ψευδοεπιλεπτική) κρίση. (βλέπε: επιληψία και ψευδο-επιληψία ή υστεροεπιληψία)
Ο διευθυντής της εφημερίδας, κάποιος κύριος Ντενίς, παρουσίασε στη συνέχεια και άλλες περιπτώσεις επιληπτικών που, όταν άρχισαν να κοιμούνται κοντά σε αγελάδες και να "αναπνέουν τον ίδιο με αυτές αέρα", βελτιώθηκαν σε σημαντικό βαθμό και μετά από μερικούς μήνες θεραπεύτηκαν οριστικά. Έδωσε στη νέα θεραπεία το περίεργο και στρυφνό όνομα "boulepsithérie" [προφ: μπουλεψιτερί], που σχημάτισε από τις ρίζες των ελληνικών λέξεων "βους", "λείβω" [ρέω] και "θηρώ" [κυνηγώ / επιζητώ] (θέλοντας ίσως να πει ότι με τη βοήθεια των αγελάδων επανέρχεται η ροή του ιδρώτα -ή του συναισθήματος καθόσον σύμφωνα με μια άλλη θεωρία η επιληψία οφειλόταν στην επίληψη, στην ανάσχεση δηλαδή των συναισθημάτων). Με την υποστήριξη κάποιων γιατρών της επαρχίας ξεκίνησε καμπάνια υπέρ της αναγνώρισης τής "αγελαδοθεραπείας" και κινητοποίησε το Υπουργείο Εσωτερικών της Γαλλίας, υπεύθυνο τότε για ζητήματα υγείας. Το υπουργείο ζήτησε τη γνώμη της ιατρικής σχολής του Παρισιού, η οποία με τη σειρά της ανέθεσε στον διάσημο τότε φρενολόγο Φιλίπ Πινέλ (1745-1826) να μελετήσει το θέμα και να συντάξει ένα πόρισμα.
Το 1808, ο Πινέλ παρουσίασε τη γνωμάτευσή του στη συνέλευση των καθηγητών της Ιατρικής Σχολής. Αν και εμφανίσθηκε ιδιαίτερα επιφυλακτικός ως προς την ακρίβεια των αναφερομένων γεγονότων, άφηνε το θέμα ανοικτό. Επανήλθε το 1810 με νέα ανακοίνωση, στην οποία ανήγγειλε ότι λόγω των συνεχιζόμενων δημοσιευμάτων στον γαλλικό τύπο αποφασίσθηκε να ελεγχθεί πειραματικά η περί ου ο λόγος θεραπεία.[2]
Πράγματι, στο άσυλο της Σαλπετριέρης [Hôpital de Salpetrière] κατασκευάσθηκε ένας στάβλος για τέσσερις αγελάδες και μπροστά σε κάθε αγελάδα τοποθετήθηκε ένα κρεβάτι. Τέσσερις νεαρές επιληπτικές γυναίκες μεταφέρθηκαν εκεί και παρέμειναν για αρκετούς μήνες κάτω από καθημερινή λεπτομερή ιατρική παρακολούθηση. Την πρώτη ομάδα των πασχουσών διαδέχθηκε μια άλλη κ.ο.κ. Το πείραμα διήρκεσε συνολικά δύο χρόνια, και όπως γράφει ο Ζαν Ετιέν Εσκιρόλ (1772-1840) το αποτέλεσμα υπήρξε απολύτως μηδενικό. Αλλά, σπεύδει να συμπληρώσει ο μεγάλος φρενολόγος -και θεωρούμενος πατέρας της γαλλικής ψυχιατρικής- ότι αυτό ίσως οφειλόταν στο διαφορετικό κλίμα και στις διαφορετικές διατροφικές συνήθειες του Παρισιού(!) σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές όπου η θεραπευτική αυτή μέθοδος σημείωνε, σύμφωνα πάντα με τα δημοσιεύματα του τύπου, επιτυχίες -τις οποίες ο ίδιος δεν φαίνεται μάλλον να αμφισβητεί.[3]
Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι, αν λάβουμε υπ' όψιν το επίπεδο των επιστημονικών γνώσεων της εποχής, η προκείμενη θεραπεία δεν φαντάζει περισσότερο ανορθολογική από τις θεραπείες της σύγχρονης βιοψυχιατρικής (για να μην μιλήσουμε για κάποιες "εναλλακτικές" λεγόμενες ψυχοθεραπείες που μόνον με μεγάλη επιείκεια θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν απλώς ως γραφικές).
1. Επιληψία και ψευδοεπιληψία (ή υστερική επιληψία)
Η επιληψία είναι μια νευρολογική νόσος, μια διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος που μπορεί να οφείλεται σε κάποιο χτύπημα στο κεφάλι, ή έναν όγκο στον εγκέφαλο, ή ακόμη σε μια σοβαρή λοίμωξη. Είναι ένα επεισόδιο απορρύθμισης του εγκεφάλου και εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, όπως με σπασμούς στα άνω ή κάτω άκρα. Αντίθετα, η υστερική επιληψία είναι μια ψυχογενής νόσος που μιμείται κραυγαλέα συμπτώματα της πραγματικής επιληψίας, όπως οι σπασμοί στα χέρια ή στα πόδια· δεν υπάρχει εγκεφαλική απορρύθμιση και δεν διαπιστώνονται εγκεφαλικές βλάβες.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν δεν υπήρχαν τα νευροαπεικονιστικά μέσα που διαθέτουν σήμερα οι γιατροί, η διαφοροδιάγνωση μεταξύ επιληψίας και υστερικής επιληψίας ήταν πολύ περισσότερο δυσχερής. Έτσι, όταν οι φρενολόγοι του 19ου (ή ακόμη παλαιότερων εποχών) μιλούν για περιπτώσεις ίασης επιληπτικών, και μάλιστα με γραφικά μέσα σαν το προκείμενο, το πιθανότερο είναι να επρόκειτο για ψευδο-επιληπτικές υστερικές καταστάσεις.
2. Michel Caire, La boulepsithérie ou traitement de l’épilepsie par un séjour prolongé dans une étable à vaches [Θεραπεία της επιληψίας μετά από μακρόχρονη παραμονή σε στάβλο με αγελάδες], Le Journal de Nervure, n° 7, Tome XV, Octobre 2002.
 |
| Λεπτομέρεια από τον πίνακα του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς "Τα θαύματα του Αγίου Ιγναντίου" |
Ο διευθυντής της εφημερίδας, κάποιος κύριος Ντενίς, παρουσίασε στη συνέχεια και άλλες περιπτώσεις επιληπτικών που, όταν άρχισαν να κοιμούνται κοντά σε αγελάδες και να "αναπνέουν τον ίδιο με αυτές αέρα", βελτιώθηκαν σε σημαντικό βαθμό και μετά από μερικούς μήνες θεραπεύτηκαν οριστικά. Έδωσε στη νέα θεραπεία το περίεργο και στρυφνό όνομα "boulepsithérie" [προφ: μπουλεψιτερί], που σχημάτισε από τις ρίζες των ελληνικών λέξεων "βους", "λείβω" [ρέω] και "θηρώ" [κυνηγώ / επιζητώ] (θέλοντας ίσως να πει ότι με τη βοήθεια των αγελάδων επανέρχεται η ροή του ιδρώτα -ή του συναισθήματος καθόσον σύμφωνα με μια άλλη θεωρία η επιληψία οφειλόταν στην επίληψη, στην ανάσχεση δηλαδή των συναισθημάτων). Με την υποστήριξη κάποιων γιατρών της επαρχίας ξεκίνησε καμπάνια υπέρ της αναγνώρισης τής "αγελαδοθεραπείας" και κινητοποίησε το Υπουργείο Εσωτερικών της Γαλλίας, υπεύθυνο τότε για ζητήματα υγείας. Το υπουργείο ζήτησε τη γνώμη της ιατρικής σχολής του Παρισιού, η οποία με τη σειρά της ανέθεσε στον διάσημο τότε φρενολόγο Φιλίπ Πινέλ (1745-1826) να μελετήσει το θέμα και να συντάξει ένα πόρισμα.
Το 1808, ο Πινέλ παρουσίασε τη γνωμάτευσή του στη συνέλευση των καθηγητών της Ιατρικής Σχολής. Αν και εμφανίσθηκε ιδιαίτερα επιφυλακτικός ως προς την ακρίβεια των αναφερομένων γεγονότων, άφηνε το θέμα ανοικτό. Επανήλθε το 1810 με νέα ανακοίνωση, στην οποία ανήγγειλε ότι λόγω των συνεχιζόμενων δημοσιευμάτων στον γαλλικό τύπο αποφασίσθηκε να ελεγχθεί πειραματικά η περί ου ο λόγος θεραπεία.[2]
Πράγματι, στο άσυλο της Σαλπετριέρης [Hôpital de Salpetrière] κατασκευάσθηκε ένας στάβλος για τέσσερις αγελάδες και μπροστά σε κάθε αγελάδα τοποθετήθηκε ένα κρεβάτι. Τέσσερις νεαρές επιληπτικές γυναίκες μεταφέρθηκαν εκεί και παρέμειναν για αρκετούς μήνες κάτω από καθημερινή λεπτομερή ιατρική παρακολούθηση. Την πρώτη ομάδα των πασχουσών διαδέχθηκε μια άλλη κ.ο.κ. Το πείραμα διήρκεσε συνολικά δύο χρόνια, και όπως γράφει ο Ζαν Ετιέν Εσκιρόλ (1772-1840) το αποτέλεσμα υπήρξε απολύτως μηδενικό. Αλλά, σπεύδει να συμπληρώσει ο μεγάλος φρενολόγος -και θεωρούμενος πατέρας της γαλλικής ψυχιατρικής- ότι αυτό ίσως οφειλόταν στο διαφορετικό κλίμα και στις διαφορετικές διατροφικές συνήθειες του Παρισιού(!) σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές όπου η θεραπευτική αυτή μέθοδος σημείωνε, σύμφωνα πάντα με τα δημοσιεύματα του τύπου, επιτυχίες -τις οποίες ο ίδιος δεν φαίνεται μάλλον να αμφισβητεί.[3]
 |
| Philippe Pinel |
© Χρήστος Μπελόπουλος
Σημειώσεις
1. Επιληψία και ψευδοεπιληψία (ή υστερική επιληψία)
Η επιληψία είναι μια νευρολογική νόσος, μια διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος που μπορεί να οφείλεται σε κάποιο χτύπημα στο κεφάλι, ή έναν όγκο στον εγκέφαλο, ή ακόμη σε μια σοβαρή λοίμωξη. Είναι ένα επεισόδιο απορρύθμισης του εγκεφάλου και εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, όπως με σπασμούς στα άνω ή κάτω άκρα. Αντίθετα, η υστερική επιληψία είναι μια ψυχογενής νόσος που μιμείται κραυγαλέα συμπτώματα της πραγματικής επιληψίας, όπως οι σπασμοί στα χέρια ή στα πόδια· δεν υπάρχει εγκεφαλική απορρύθμιση και δεν διαπιστώνονται εγκεφαλικές βλάβες.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν δεν υπήρχαν τα νευροαπεικονιστικά μέσα που διαθέτουν σήμερα οι γιατροί, η διαφοροδιάγνωση μεταξύ επιληψίας και υστερικής επιληψίας ήταν πολύ περισσότερο δυσχερής. Έτσι, όταν οι φρενολόγοι του 19ου (ή ακόμη παλαιότερων εποχών) μιλούν για περιπτώσεις ίασης επιληπτικών, και μάλιστα με γραφικά μέσα σαν το προκείμενο, το πιθανότερο είναι να επρόκειτο για ψευδο-επιληπτικές υστερικές καταστάσεις.
2. Michel Caire, La boulepsithérie ou traitement de l’épilepsie par un séjour prolongé dans une étable à vaches [Θεραπεία της επιληψίας μετά από μακρόχρονη παραμονή σε στάβλο με αγελάδες], Le Journal de Nervure, n° 7, Tome XV, Octobre 2002.
3. Claude Quetel & Pierre Morel, Les fous et leurs médecins de la Renaissance au XXe siècle [Οι τρελλοί και οι γιατροί τους από την Αναγέννηση μέχρι τον 20ο αιώνα], "Étable à vaches [Στάβλος με αγελάδες]", p. 47-48, ed. Hachette, 1979.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου