![]() |
Η σφαγή στο άσυλο της Σαλπετριέρης τον Σεπτέμβριο του 1792Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (BnF) |
Στο άσυλο της Σαλπετριέρης[1] υπήρχε από το 1684 ένα κτήριο-φυλακή στο οποίο εγκλείονταν οι επικίνδυνες παράφρονες (ή θεωρούμενες ως τέτοιες) μαζί με γυναίκες ελευθέρων ηθών, εκπορνευόμενες ή μοιχαλίδες.
Στο προαύλιο αυτού του κτηρίου κατά τη διάρκεια των "Σφαγών του Σεπτεμβρίου" του 1792 ‒ όταν ριζοσπάστες επαναστάτες των λαϊκών τάξεων, οι λεγόμενοι "αβράκωτοι" ("sans-culottes"), εισέβαλαν στις φυλακές για να σκοτώσουν τους κρατούμενους αριστοκράτες και ιερείς που σύμφωνα με φήμες σχεδίαζαν να αποδράσουν μαζικά, να ενωθούν με τους προελαύνοντες Πρώσους που είχαν εισβάλει στη Γαλλία και να επαναφέρουν τη μοναρχία[2] ‒ δολοφονήθηκαν, αφού πρώτα βιάσθηκαν κάποιες από αυτές, τριάντα πέντε από τις έγκλειστες γυναίκες, στην συντριπτική πλειοψηφία τους "παράφρονες". (Οι αβράκωτοι, ωστόσο, απελευθέρωσαν τις περισσότερες από τις κρατούμενες πόρνες.)
Στην γκραβούρα του αγνώστου καλλιτέχνη που φιλοτεχνήθηκε λίγο καιρό μετά τα γεγονότα, βλέπουμε στο κέντρο της εικόνας έναν επίτροπο να διαβάζει τον κατάλογο των κρατουμένων, ενώ δύο γυναίκες γονατιστές μπροστά του εκλιπαρούν για την τύχη τους. Ένας αβράκωτος αποτελειώνει με ένα τσεκούρι μια πεσμένη στο έδαφος γυναίκα που φαίνεται να κλαίει κρύβοντας το πρόσωπό της ανάμεσα στα χέρια της. Δύο άλλοι ψάχνουν τα πτώματα για τυχόν τιμαλφή, ενώ η εθνοφρουρά παρατεταγμένη ολόγυρα στην αυλή παρακολουθεί απαθής τα τεκταινόμενα.
Σ. Κ.
ΨυχοΑντιΜαχίες
σελίδες από την ιστορία της τρέλας και της ψυχιατρικής
Σημειώσεις
1. Το "Νοσοκομείο" (άσυλο) της Σαλπετριέρης
Η Σαλπετριέρη (στην οποίαν εξαρχής εγκλείονταν μόνον γυναίκες) ήταν ένα από τα πέντε ιδρύματα του Γενικού Νοσοκομείου του Παρισιού, το οποίο παρά το όνομά του δεν ήταν ένα "νοσοκομείο" με την σημερινή σημασία της λέξης. Ιδρύθηκε με βασιλικό διάταγμα το 1656 με σκοπό να περιμαζέψει και να περιορίσει τον μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των φτωχών και ανήμπορων, των αναπήρων, των ζητιάνων και των πλανόβιων που κατέκλυζαν τους δρόμους του Παρισιού, όλων δηλαδή των ατόμων που δεν μπορούσαν αντικειμενικά να εργασθούν ή δεν ήθελαν να εργαστούν, όλων αυτών που χρειάζονταν βοήθεια και προστασία για να επιβιώσουν ή που προκαλούσαν φόβο με την αντίθετη με τους κανόνες και τις αξίες της κοινωνίας διαφορετικότητά τους. Από τα ιδρύματα του Γενικού Νοσοκομείου η Μπισέτρ και η Σαλπετριέρη ήταν τα πιο πολυπληθή και τα πιο κακόφημα στη συνείδηση του κόσμου. Σ' αυτά εγκλείονταν μεταξύ άλλων κατηγοριών οι παράφρονες και οι διανοητικά καθυστερημένοι ανεξαρτήτου ηλικίας, οι άνδρες στη Μπισέτρ και οι γυναίκες στη Σαλπετριέρη.
Στη Σαλπετριέρη οι έγκλειστες "τρελές" αποτελούσαν το 3-10% των τροφίμων.* Το άσυλο μετατράπηκε αποκλειστικά σε ψυχιατρικό ίδρυμα προς το τέλος του 18ου αιώνα.
* Claude Quétel, Histoire de la folie de l'antiquité à nos jours [Ιστορία της τρέλας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα], édit. Thalladier 2009/2012.
2. Οι Σφαγές του Σεπτεμβρίου - Το ιστορικό πλαίσιο
Το καλοκαίρι του 1792 η Γαλλική Επανάσταση εισήλθε στη δεύτερη, την πιο ριζοσπαστική φάση της: Στις 10 Αυγούστου ομάδες ιακωβίνων κατέλαβαν το ανάκτορο του Κεραμεικού, συνέλαβαν τη βασιλική οικογένεια και κατέλυσαν τη μοναρχία. Βασιλικοί αξιωματούχοι, αριστοκράτες και ιερείς που αρνήθηκαν να δηλώσουν υποταγή στην επανάσταση οδηγήθηκαν στις φυλακές μέχρι να αποφασιστεί η τύχη τους από το έκτακτο επαναστατικό δικαστήριο που συστήθηκε γι' αυτόν τον σκοπό. Λίγες ημέρες αργότερα πρωσικά και αυστριακά στρατεύματα συνοδευόμενα από χιλιάδες Γάλλους εμιγκρέδες διέσχισαν τα βόρεια σύνορα της Γαλλίας έχοντας ως στόχο να καταλάβουν το Παρίσι και να επαναφέρουν τον Λουδοβίκο 16ο στο θρόνο, ενώ ταραχές υποκινούμενες από οπαδούς της μοναρχίας σημειώνονταν σε γαλλικές επαρχίες. Η επανάσταση βρισκόταν σε κίνδυνο.
Μέσα σ' αυτό το κλίμα, και καθώς οι περισσότεροι επαναστάτες ετοιμάζονταν να φύγουν για το μέτωπο, φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν σύμφωνα με τις οποίες οι φυλακισμένοι αριστοκράτες θα επωφελούνταν από την απουσία των επαναστατών για να αποδράσουν από τις φυλακές και να ενωθούν με τους προελαύνοντες εισβολείς.
Στις 1 Σεπτεμβρίου τοιχοκολλήθηκαν αφίσες, πίσω από τις οποίες φαίνεται πως βρισκόταν ο Ζαν-Πωλ Μαρά, που καλούσαν τον επαναστατημένο λαό να πάρει την υπόθεση των εγκλείστων αριστοκρατών στα χέρια του, να παρακάμψει το χρονοβόρο και κρινόμενο ως επιεικές επαναστατικό δικαστήριο και να "καθαρίσει" άμεσα το έθνος από τους οπαδούς της βασιλείας και τους δυνητικούς προδότες.
Στις 2 Σεπτεμβρίου, ομάδες ατάκτων "αβράκωτων" (ριζοσπαστών επαναστατών από τις κατώτερες τάξεις των πόλεων) εισέβαλαν οπλισμένοι με ρόπαλα και τσεκούρια στις φυλακές. Καθώς οι επαναστατικές αρχές και η εθνοφρουρά αδυνατούσαν ή δεν ήθελαν να παρέμβουν, οι έγκλειστοι ιερείς και αριστοκράτες σφαγιάσθηκαν χωρίς δίκη στα προαύλια των φυλακών. Οι σφαγές συνεχίσθηκαν για πέντε ημέρες. Στο Παρίσι σκοτώθηκαν 1.100 – 1.500 φυλακισμένοι (και κάποιες εκατοντάδες σε άλλες πόλεις της Γαλλίας), ανάμεσά τους και πολλοί ποινικοί κρατούμενοι, ακόμη και νεαρά άτομα που είχαν φυλακιστεί για κλοπές στο δρόμο.
Για πολλούς ιστορικούς "οι σφαγές του Σεπτεμβρίου" δεν ήταν προσχεδιασμένες, αλλά ένα αυθόρμητο ξέσπασμα της συσσωρευμένης λαϊκής οργής. Για τον Μισέλ Φουκώ ήταν "μια πράξη δικαιολογημένη από τις περιστάσεις, μια πολιτική πράξη ενάντια στους ελιγμούς των ανθρώπων που διαχειρίζονταν τα πράγματα, μια πράξη εκδίκησης ενάντια στις τάξεις των καταπιεστών".* Αλλά· όλα αυτά δεν αφορούσαν, σίγουρα, τις δύσμοιρες και πάμφτωχες "τρελές" και τις έγκλειστες πόρνες της Σαλπετριέρης…
* Alain Galoin, "Les massacres de septembre". L'histoire par l'image, Mars 2016.
Σχετικές αναρτήσεις
|
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου