 |
Η σφαγή στο άσυλο της Σαλπετριέρης τον Σεπτέμβριο του 1792Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (BnF) |
Το καλοκαίρι του 1792 η Γαλλική Επανάσταση μπήκε στη δεύτερη και πιο ριζοσπαστική φάση της: Στις 10 Αυγούστου ομάδες ιακωβίνων κατέλαβαν βίαια το ανάκτορο του Κεραμεικού, συνέλαβαν τη βασιλική οικογένεια και κατέλυσαν τη μοναρχία. Βασιλικοί αξιωματούχοι, αριστοκράτες και ιερείς που αρνήθηκαν να δηλώσουν υποταγή στην επανάσταση οδηγήθηκαν στις φυλακές μέχρι να αποφασιστεί η τύχη τους από το έκτακτο επαναστατικό δικαστήριο που συστήθηκε γι' αυτόν τον σκοπό. Λίγες ημέρες αργότερα πρωσικά και αυστριακά στρατεύματα συνοδευόμενα από χιλιάδες Γάλλους εμιγκρέδες διέσχισαν τα βόρεια σύνορα της Γαλλίας έχοντας ως στόχο να καταλάβουν το Παρίσι και να επαναφέρουν τον Λουδοβίκο 16ο στο θρόνο, ενώ ταραχές, υποκινούμενες από οπαδούς της μοναρχίας, σημειώθηκαν σε γαλλικές επαρχίες. Η επανάσταση βρισκόταν σε κίνδυνο.
Καθώς οι περισσότεροι επαναστάτες ετοιμάζονταν να φύγουν για το μέτωπο, φήμες κυκλοφορούσαν ότι οι φυλακισμένοι αριστοκράτες θα επωφελούνταν από την απουσία τους για να αποδράσουν από τις φυλακές και να ενωθούν με τους προελαύνοντες εισβολείς. Στις 1 Σεπτεμβρίου αφίσες τοιχοκολλήθηκαν στο Παρίσι, πίσω από τις οποίες λέγεται πως βρισκόταν ο Ζαν-Πωλ Μαρά, που καλούσαν τον επαναστατημένο λαό να πάρει την υπόθεση των εγκλείστων αριστοκρατών στα χέρια του, να παρακάμψει το χρονοβόρο και κρινόμενο ως επιεικές επαναστατικό δικαστήριο και να "καθαρίσει" το έθνος από τους οπαδούς της βασιλείας και τους δυνητικούς προδότες.
Στις 2 Σεπτεμβρίου, ομάδες ατάκτων "αβράκωτων" (ριζοσπαστών επαναστατών από τις κατώτερες τάξεις των πόλεων) εισέβαλαν οπλισμένοι στις φυλακές. Καθώς οι επαναστατικές αρχές και η εθνοφρουρά αδυνατούσαν ή αρνούνταν να παρέμβουν, οι έγκλειστοι ιερείς και αριστοκράτες σφαγιάσθηκαν χωρίς δίκη στα προαύλια των φυλακών. Οι σφαγές συνεχίσθηκαν για πέντε ημέρες. Υπολογίζεται πως στο Παρίσι σκοτώθηκαν 1.100 – 1.500 φυλακισμένοι (και κάποιες εκατοντάδες σε άλλες πόλεις της Γαλλίας), ανάμεσά τους και πολλοί ποινικοί κρατούμενοι, ακόμη και νεαρά άτομα που είχαν φυλακιστεί για κλοπές στο δρόμο.
Στις 3 Σεπτεμβρίου μια ομάδα αβράκωτων εισέβαλε και στο νοσοκομείο-άσυλο της Σαλπετριέρης, εντός του οποίου λειτουργούσε και ένα κτήριο ως φυλακή. Η Σαλπετριέρη (στην οποία εξαρχής εγκλείονταν μόνον γυναίκες) ήταν ένα από τα πέντε ιδρύματα του Γενικού Νοσοκομείου του Παρισιού, που παρά το όνομά του δεν ήταν ένα "νοσοκομείο" με την σημερινή σημασία της λέξης. Ιδρύθηκε με βασιλικό διάταγμα το 1656 με σκοπό να περιμαζέψει και να περιορίσει τον μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των φτωχών και ανήμπορων, των αναπήρων, των ζητιάνων και των πλανόβιων που κατέκλυζαν τους δρόμους του Παρισιού, όλων δηλαδή των ατόμων που δεν μπορούσαν αντικειμενικά να εργασθούν ή δεν ήθελαν να εργαστούν, όλων αυτών που χρειάζονταν βοήθεια και προστασία για να επιβιώσουν ή που προκαλούσαν φόβο με την αντίθετη με τους κανόνες και τις αξίες της κοινωνίας διαφορετικότητά τους.[1] Ανάμεσα στα ιδρύματα του Γενικού Νοσοκομείου η Μπισέτρ και η Σαλπετριέρη, όπου εγκλείονταν μεταξύ άλλων κατηγοριών και οι παράφρονες ανεξαρτήτου ηλικίας (οι άνδρες στη Μπισέτρ και οι γυναίκες στη Σαλπετριέρη), ήταν τα πιο πολυπληθή.[2]
Στη φυλακή της Σαλπετριέρης, παραμονές της επανάστασης ήταν έγκλειστες οι "επικίνδυνες" παράφρονες" του ασύλου μαζί με γυναίκες ελευθέρων ηθών, εκπορνευόμενες ή μοιχαλίδες, και μερικές ακόμη γυναίκες που είχαν καταδικαστεί για κλοπές ή απάτες. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1792, οι αβράκωτοι έβγαλαν τις κρατούμενες από τα κελιά τους, απελευθέρωσαν πολλές από τις πόρνες και σκότωσαν (αφού πρώτα βίασαν κάποιες από αυτές) 35 κρατούμενες, στην πλειοψηφία τους παράφρονες και τρελές.[3]
Στην γκραβούρα του αγνώστου καλλιτέχνη που φιλοτεχνήθηκε λίγο καιρό μετά τα γεγονότα, βλέπουμε στο κέντρο της εικόνας έναν επίτροπο να διαβάζει τον κατάλογο των κρατουμένων, ενώ δύο γυναίκες γονατιστές μπροστά του εκλιπαρούν για την τύχη τους. Ένας αβράκωτος αποτελειώνει με ένα τσεκούρι μια γυναίκα πεσμένη στο έδαφος, ενώ δύο άλλοι ψάχνουν τα πτώματα για τυχόν τιμαλφή. Η εθνοφρουρά παρατεταγμένη ολόγυρα στην αυλή παρακολουθεί απαθής.
Για πολλούς ιστορικούς "οι σφαγές του Σεπτεμβρίου" δεν ήταν προσχεδιασμένες, αλλά ένα αυθόρμητο ξέσπασμα της συσσωρευμένης λαϊκής οργής. Για τον Μισέλ Φουκώ ήταν "μια πράξη δικαιολογημένη από τις περιστάσεις, μια πολιτική πράξη ενάντια στους ελιγμούς των ανθρώπων που διαχειρίζονταν τα πράγματα, μια πράξη εκδίκησης ενάντια στις τάξεις των καταπιεστών".[4] Αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει, ασφαλώς, για τις δύσμοιρες, πάμφτωχες και αποδιωγμένες "τρελές" και ιερόδουλες της Σαλπετριέρης…
Σημειώσεις
1. "Φτωχοί ανάπηροι, ανήμποροι γέροντες, άτομα που έπασχαν από αφροδίσια ή άλλες μολυσματικές ανίατες ασθένειες, εγκαταλελειμμένα παιδιά, ανύπαντρες και φτωχές έγκυες γυναίκες, γυναίκες ελευθέρων ηθών, εκπορνευόμενες ή μοιχαλίδες, ζητιάνοι, άστεγοι, διανοητικά καθυστερημένοι, επιληπτικοί, παράφρονες…"
2. Μέχρι τη γαλλική επανάσταση, οι έγκλειστες παράφρονες αποτελούσαν το 3-10% των τροφίμων της Σαλπετριέρης.* Το άσυλο μετατράπηκε αποκλειστικά σε ψυχιατρικό ίδρυμα προς το τέλος του 18ου αιώνα.
* Claude Quétel, Histoire de la folie de l'antiquité à nos jours [Ιστορία της τρέλας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα], édit. Thalladier 2009/2012.
3. Βάσια Λέκκα, Ιστορία και θεωρία της ψυχιατρικής από τον Ιπποκράτη μέχρι το κίνημα της αντιψυχιατρικής και τον Michel Foucault, σελ. 44, εκδ. futura, 2012.
4. Alain Galoin, "Les massacres de septembre". L'histoire par l'image, Mars 2016.
Σχετικές αναρτήσεις
|
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου