Το ιατρικό και φαρμακολογικό περιοδικό Prescrire ["Συνταγογραφώντας"] εκδίδεται από το 1981 κάθε μήνα στα γαλλικά[1] και αγγλικά[2]. Είναι από τις ελάχιστες ιατρικές επιθεωρήσεις διεθνώς που δεν επιχορηγούνται και δεν ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από τη φαρμακευτική βιομηχανία. Μοναδική πηγή εσόδων του είναι οι συνδρομές των μελών του (30.000 περίπου συνδρομητές), και στις σελίδες του δεν υπάρχουν διαφημίσεις ή πληρωμένες καταχωρήσεις· δημοσιεύει μόνον άρθρα που βασίζονται σε ανεξάρτητες και μεθοδολογικά έγκυρες έρευνες, πολλές από τις οποίες χρηματοδοτεί το ίδιο. Μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ήταν η συμβολή του στην αποκάλυψη πριν μερικά χρόνια του "σκανδάλου του Mediator (benfluorex)", ενός αντιδιαβητικού φαρμάκου (μιας αμφεταμίνης που χορηγούνταν ως ανορεξιογόνο σε διαβητικούς προκειμένου να χάσουν βάρος), το οποίο μόνο στη Γαλλία μεταξύ 1976 και 2009 στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 2.000 άτομα.
Τα τελευταία χρόνια το Prescrire δημοσιεύει κάθε χρόνο τη μαύρη λίστα των φαρμάκων, στην οποία συμπεριλαμβάνονται φάρμακα που σύμφωνα με τα διασταυρωμένα στοιχεία του περιοδικού εγκυμονούν περισσότερους κινδύνους παρά οφέλη, και κατά συνέπεια η συνταγογράφηση τους θα έπρεπε να απαγορεύεται ή να περιορίζεται δραστικά.
Η φετινή λίστα[3] (Ιανουάριος 2017)* περιλαμβάνει 91 φάρμακα διαφόρων κατηγοριών, μεταξύ των οποίων και αρκετά αντικαταθλιπτικά (καθώς και τα γενόσημα ή ομοειδή τους σκευάσματα):
• αγομελατίνη (agomelatine)· Valdoxan
• ντουλοξετίνη (duloxetine)· Cymbalta, και ομοειδή
• σιταλοπράμη (citalopram)· Seropram / Celexa / Cipramil, και ομοειδή
• εσκιταλοπράμη (escitalopram)· Seroplex / Cipralex, και ομοειδή
• μιλνασιπράνη (milnacipran)· Ixel, και ομοειδή
• βενλαφαξίνη (venlafaxine)· Effexor, και ομοειδή
• τιανεπτίνη (tianeptine)· Stablon, και ομοειδή [4]
Μεταξύ των παρενεργειών που συνδέονται με τα παραπάνω αντικαταθλιπτικά, η έρευνα του περιοδικού Prescrire υπογραμμίζει κυρίως τον κίνδυνο εμφάνισης ηπατίτιδας ή παγκρεατίτιδας, υπέρτασης ή άλλων καρδιολογικών διαταραχών, ή ακόμη δερματικών αντιδράσεων -όπως το σύνδρομο Stevens Johnson- ενίοτε (συγκεκριμένα στην περίπτωση του Stablon) θανατηφόρων, κ.τ.λ. Στους παραπάνω κινδύνους προστίθενται βέβαια, για όσα από τα παραπάνω φάρμακα ανήκουν στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, και όλες οι γνωστές για την κατηγορία αυτή δυνητικές παρενέργειες, μεταξύ των οποίων και η πιθανότητα εμφάνισης σεροτονινεργικού συνδρόμου ή αυτοκτονικών ιδεών με ενδεχόμενη απόπειρα αυτοκτονίας για ένα μικρό ποσοστό πασχόντων νεαρής κυρίως ηλικίας. Και όλα αυτά, ενώ η αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών έναντι της κατάθλιψης είναι στην καλλίτερη περίπτωση υποθετική, όπως δεν παραλείπουν να υπενθυμίσουν οι συντάκτες του περιοδικού. [Βλέπε: "Το φαινόμενο placebo και η κατασκευή του μύθου των αντικαταθλιπτικών"]
Στη μαύρη λίστα του περιοδικού περιλαμβάνονται και άλλες επικίνδυνες ψυχοτρόπες ουσίες και φάρμακα με ενδεχόμενες σοβαρές παρενέργειες:
• Priligy (δαποξετίνη /dapoxetine), εκλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης της σεροτονίνης που χορηγείται συχνά και για τη θεραπεία της πρόωρης εκσπερμάτωσης
• Stresam (ετιφοξίνη / etifoxine), που χορηγείται ως αγχολυτικό
• Zyban και Wellbutrin (βουπροπιόνη / bupropion), που χορηγείται ως αντικαταθλιπτικό αλλά και ως ενισχυτικός παράγοντας σε θεραπείες απεξάρτησης από το κάπνισμα. (Μεταξύ άλλων ενοχοποιείται για σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις και νευροψυχικές διαταραχές, ενώ όταν λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ενδέχεται να έχει δυσμενείς επιδράσεις στη φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου -συγγενείς καρδιακές δυσπλασίες.)
• Aricept (δονεπεζίλη / donepezil), Reminyl (γαλανταμίνη / galantamine), Exelon (ριβαστιγμίνη / rivastigmine) και Ebixa (μεμαντίνη / memantine), που συνταγογραφούνται σε ασθενείς με νόσο Αλτσχάϊμερ.
Στις παραπάνω λίστες περιλαμβάνονται κατά κανόνα μόνον τα φάρμακα αναφοράς. Μια πλήρης λίστα που θα περιελάμβανε όλα τα σκευάσματα, γενόσημα και ομοειδή, τα οποία έχοντας ως κύρια δραστική ουσία μία από της προαναφερθείσες κυκλοφορούν με ποικίλες εμπορικές ονομασίες σε φαρμακεία και στο διαδίκτυο, θα ήταν αρκετά μακροσκελής. Άλλωστε, αυτό που έχει σημασία είναι η δραστική ουσία και όχι η εμπορική ονομασία του φαρμάκου.
• Η μείωση της "ενσυναίσθησης" του πόνου και της οδύνης, μια ακόμη παρενέργεια των αντικαταθλιπτικών
• Κατάθλιψη και έλλειψη σεροτονίνης: Μια ψευδοεπιστημονική θεωρία (Joanna Moncrieff)
• Ο μύθος των ψυχιατρικών φαρμάκων και της χημικής ίασης (Joanna Moncrieff)
• Depakine: το αντιεπιληπτικό φάρμακο που ενοχοποιείται για τη γέννηση χιλιάδων παιδιών με συγγενείς δυσπλασίες και σοβαρές αναπτυξιακές διαταραχές
1. Prescrire, γαλλόφωνη έκδοση: http://www.prescrire.org/fr/Summary.aspx
2. Prescrire, αγγλόφωνη έκδοση: http://english.prescrire.org/en/Summary.aspx
3. Pour mieux soigner, des médicaments à écarter : bilan 2017·
4. Στη λίστα δεν περιλαμβάνεται το αντικαταθλιπτικό Serzone (Dutonin), δραστική ουσία νεφαζοδόνη (nefazodone), επειδή στη Γαλλία -όπως και σε πολλές άλλες χώρες- η κυκλοφορία του έχει ανασταλεί ήδη εδώ και καιρό λόγω της μεγάλης υπατοτοξικότητάς του.
5. Pour mieux soigner, des médicaments à écarter : bilan 2018.
(Prescrire, τεύχος 412, Φεβρουάριος 2018)
6. Pour mieux soigner, des médicaments à écarter : bilan 2019.
(Prescrire, τεύχος 424, Φεβρουάριος 2019)
Η μαύρη λίστα των αντικαταθλιπτικών - Παρενέργειες
Τα τελευταία χρόνια το Prescrire δημοσιεύει κάθε χρόνο τη μαύρη λίστα των φαρμάκων, στην οποία συμπεριλαμβάνονται φάρμακα που σύμφωνα με τα διασταυρωμένα στοιχεία του περιοδικού εγκυμονούν περισσότερους κινδύνους παρά οφέλη, και κατά συνέπεια η συνταγογράφηση τους θα έπρεπε να απαγορεύεται ή να περιορίζεται δραστικά.
Η φετινή λίστα[3] (Ιανουάριος 2017)* περιλαμβάνει 91 φάρμακα διαφόρων κατηγοριών, μεταξύ των οποίων και αρκετά αντικαταθλιπτικά (καθώς και τα γενόσημα ή ομοειδή τους σκευάσματα):
• αγομελατίνη (agomelatine)· Valdoxan
• ντουλοξετίνη (duloxetine)· Cymbalta, και ομοειδή
• σιταλοπράμη (citalopram)· Seropram / Celexa / Cipramil, και ομοειδή
• εσκιταλοπράμη (escitalopram)· Seroplex / Cipralex, και ομοειδή
• μιλνασιπράνη (milnacipran)· Ixel, και ομοειδή
• βενλαφαξίνη (venlafaxine)· Effexor, και ομοειδή
• τιανεπτίνη (tianeptine)· Stablon, και ομοειδή [4]
Μεταξύ των παρενεργειών που συνδέονται με τα παραπάνω αντικαταθλιπτικά, η έρευνα του περιοδικού Prescrire υπογραμμίζει κυρίως τον κίνδυνο εμφάνισης ηπατίτιδας ή παγκρεατίτιδας, υπέρτασης ή άλλων καρδιολογικών διαταραχών, ή ακόμη δερματικών αντιδράσεων -όπως το σύνδρομο Stevens Johnson- ενίοτε (συγκεκριμένα στην περίπτωση του Stablon) θανατηφόρων, κ.τ.λ. Στους παραπάνω κινδύνους προστίθενται βέβαια, για όσα από τα παραπάνω φάρμακα ανήκουν στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, και όλες οι γνωστές για την κατηγορία αυτή δυνητικές παρενέργειες, μεταξύ των οποίων και η πιθανότητα εμφάνισης σεροτονινεργικού συνδρόμου ή αυτοκτονικών ιδεών με ενδεχόμενη απόπειρα αυτοκτονίας για ένα μικρό ποσοστό πασχόντων νεαρής κυρίως ηλικίας. Και όλα αυτά, ενώ η αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών έναντι της κατάθλιψης είναι στην καλλίτερη περίπτωση υποθετική, όπως δεν παραλείπουν να υπενθυμίσουν οι συντάκτες του περιοδικού. [Βλέπε: "Το φαινόμενο placebo και η κατασκευή του μύθου των αντικαταθλιπτικών"]
• • • • •
Στη μαύρη λίστα του περιοδικού περιλαμβάνονται και άλλες επικίνδυνες ψυχοτρόπες ουσίες και φάρμακα με ενδεχόμενες σοβαρές παρενέργειες:
• Priligy (δαποξετίνη /dapoxetine), εκλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης της σεροτονίνης που χορηγείται συχνά και για τη θεραπεία της πρόωρης εκσπερμάτωσης
• Stresam (ετιφοξίνη / etifoxine), που χορηγείται ως αγχολυτικό
• Zyban και Wellbutrin (βουπροπιόνη / bupropion), που χορηγείται ως αντικαταθλιπτικό αλλά και ως ενισχυτικός παράγοντας σε θεραπείες απεξάρτησης από το κάπνισμα. (Μεταξύ άλλων ενοχοποιείται για σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις και νευροψυχικές διαταραχές, ενώ όταν λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ενδέχεται να έχει δυσμενείς επιδράσεις στη φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου -συγγενείς καρδιακές δυσπλασίες.)
• Aricept (δονεπεζίλη / donepezil), Reminyl (γαλανταμίνη / galantamine), Exelon (ριβαστιγμίνη / rivastigmine) και Ebixa (μεμαντίνη / memantine), που συνταγογραφούνται σε ασθενείς με νόσο Αλτσχάϊμερ.
• • • • •
Στις παραπάνω λίστες περιλαμβάνονται κατά κανόνα μόνον τα φάρμακα αναφοράς. Μια πλήρης λίστα που θα περιελάμβανε όλα τα σκευάσματα, γενόσημα και ομοειδή, τα οποία έχοντας ως κύρια δραστική ουσία μία από της προαναφερθείσες κυκλοφορούν με ποικίλες εμπορικές ονομασίες σε φαρμακεία και στο διαδίκτυο, θα ήταν αρκετά μακροσκελής. Άλλωστε, αυτό που έχει σημασία είναι η δραστική ουσία και όχι η εμπορική ονομασία του φαρμάκου.
Χρήστος Μπελόπουλος, 28/2/2017
*Υ.Γ.: Τα ίδια ακριβώς φάρμακα (αντικαταθλιπτικά και λοιπά ψυχοτρόπα) περιλαμβάνονται και στη μαύρη λίστα του 2018[5] και 2019[6].
-----------------------------------
Σχετικά:
• Τα αντικαταθλιπτικά αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας κατά 2,5 φορές στους πάσχοντες με μείζονα κατάθλιψη, επιβεβαιώνει νεότερη μετα-ανάλυση• Η μείωση της "ενσυναίσθησης" του πόνου και της οδύνης, μια ακόμη παρενέργεια των αντικαταθλιπτικών
• Κατάθλιψη και έλλειψη σεροτονίνης: Μια ψευδοεπιστημονική θεωρία (Joanna Moncrieff)
• Ο μύθος των ψυχιατρικών φαρμάκων και της χημικής ίασης (Joanna Moncrieff)
• Depakine: το αντιεπιληπτικό φάρμακο που ενοχοποιείται για τη γέννηση χιλιάδων παιδιών με συγγενείς δυσπλασίες και σοβαρές αναπτυξιακές διαταραχές
Παραπομπές
1. Prescrire, γαλλόφωνη έκδοση: http://www.prescrire.org/fr/Summary.aspx
2. Prescrire, αγγλόφωνη έκδοση: http://english.prescrire.org/en/Summary.aspx
3. Pour mieux soigner, des médicaments à écarter : bilan 2017·
4. Στη λίστα δεν περιλαμβάνεται το αντικαταθλιπτικό Serzone (Dutonin), δραστική ουσία νεφαζοδόνη (nefazodone), επειδή στη Γαλλία -όπως και σε πολλές άλλες χώρες- η κυκλοφορία του έχει ανασταλεί ήδη εδώ και καιρό λόγω της μεγάλης υπατοτοξικότητάς του.
5. Pour mieux soigner, des médicaments à écarter : bilan 2018.
(Prescrire, τεύχος 412, Φεβρουάριος 2018)
6. Pour mieux soigner, des médicaments à écarter : bilan 2019.
(Prescrire, τεύχος 424, Φεβρουάριος 2019)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου